6 tháng 2018, doanh nghiệp chi hơn 1,2 tỷ USD nhập phế liệu, rác thải về Việt Nam

Chiều ngày 30-7 tại Hà Nội, Tổng cục Hải quan đã tổ chức họp báo chuyên đề về công tác quản lý hải quan đối với phế liệu nhập khẩu.

Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, kim ngạch nhập khẩu phế liệu nhựa, giấy, sắt thép từ năm 2016 đến 30-6-2018 tăng mạnh. Cụ thể, năm 2016 nhập khẩu 245.8 nghìn tấn nhựa phế liệu trị giá 43.5 triệu USD; năm 2017 là 385.0 nghìn tấn trị giá 70.9 triệu USD. Trong 6 tháng đầu năm 2018 là 277.7 nghìn tấn, trị giá 63.3 triệu USD.

Giấy phế liệu 2016 là 641.3 nghìn tấn; 2017 là 1,438.5 trị giá 340.6 nghìn USD; 6 tháng đầu năm 2018 là 1,062.3 nghìn tấn trị giá 209.8 triệu USD. Phế liệu sắt thép năm 2016 là 3,895.5 nghìn tấn; 2017 là 4,727.8 nghìn tấn, trị giá 1,396.6 triệu USD và 6 tháng đầu năm 2018 là 2,686.7 trị giá 958.4 triệu USD.

Trong đó, phế liệu nhựa được nhập từ Nhật Bản chiếm tới 24,8% trong 6 tháng đầu năm. Tiếp đó là Mỹ chiếm 14% và Hàn Quốc là 12,6%. Trong khi đó, phế liệu giấy nhập khẩu từ Mỹ chiếm tới 39,6%; Nhật là 17,3%. Phế liệu sắt thép có xuất xứ từ Nhật chiếm tới 29,7%; từ Mỹ là 18,7%; Hồng Kông 12,2%.

Số lượng doanh nghiệp nhập khẩu thay đổi theo từng năm. Cụ thể, nhựa phế liệu năm 2016 có 137 doanh nghiệp, năm 2017 là 96 doanh nghiệp và trong 6 tháng đầu năm 2018 là 90 doanh nghiệp. Giấy phế liệu năm 2016 là 103 doanh nghiệp, năm 2017 là 86 và 6 tháng đầu năm 78 doanh nghiệp; Sắt phế liệu năm 2016-2017 đều là 84 doanh nghiệp và 6 tháng đầu năm là 72 doanh nghiệp.

Thời gian qua, sau khi Trung Quốc thực hiện chính sách cấm nhập khẩu 24 loại phế liệu, hoạt động nhập khẩu, mua bán phế liệu ở nước ta có chiều hướng gia tăng mạnh, có nhiều diễn biến phức tạp, nguy cơ gây ô nhiễm, ảnh hưởng đến môi trường sống gây bức xúc trong dư luận.

Tuy nhiên, nhiều lô hàng phế liệu nhập khẩu không đáp ứng các điều kiện quy định về bảo vệ môi trường trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất nên doanh nghiệp không đến làm thủ tục hải quan hoặc không được cơ quan hải quan giải quyết thủ tục thông quan dẫn đến tình trạng có một lượng lớn các loại phế liệu nhập khẩu đang tồn đọng tại các cảng biển Việt Nam.

Ông Mai Xuân Thành- Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan biết, về phế liệu tồn đọng tại một số các cảng biển lớn của Việt Nam cho thấy, cảng Cát Lái có lượng tồn đọng lớn nhất cả nước. Cụ thể, tính đến ngày 25-7-2018, tại cảng Cát Lái tổng số container tồn là 3.579 container. trong đó từ 30 - 90 ngày là 594 container; Quá 90 ngày là 2.423 container.

Số container còn lại là chưa quá 30 ngày; Container tồn tại cảng Hải Phòng tính đến ngày 5-7-2018 là 1.485 container (trong đó 1.342 container là phế liệu nhựa, tăng thêm 228 container so với ngày 5-6-2018). 632 container từ 30 - 90 ngày; 853 container quá 90 ngày.

Theo ông Thành, về phía doanh nghiệp, một số hãng tàu, đại lý hãng tàu, doanh nghiệp kinh doanh cảng đã ý thức được nguy cơ và rủi ro trong nhập khẩu phế liệu nên đã chủ động thông báo ngừng tiếp nhận hàng hóa là phế liệu đã góp phần giảm đáng kể mức độ hàng hóa tồn đọng tại cảng.

Khó trong việc đối chiếu doanh nghiệp được phép nhập khẩu

Tuy nhiên, theo ông Mai Xuân Thành, mặt hàng phế liệu là mặt hàng đặc thù, phải lấy mẫu ở 4-5 điểm trong container để kiểm tra xem hàng hóa đó có thực sự đảm bảo yêu cầu hay không. Do đó, để kiểm tra đầy đủ đúng quy trình, phải rỡ bỏ hết hàng từ container xuống, nhưng khó khăn là cảng không còn đủ chỗ lấy mẫu, nếu như mở tung hết các container ra sẽ không có chỗ để.

Bên cạnh đó, rất khó để phát hiện ngay được doanh nghiệp nào là doanh nghiệp thực sự được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy chứng nhận trong nhập khẩu nguyên liệu phế liệu để sản xuất. Cơ quan hải quan không đối chiếu được theo Thông tư 41 do chỉ có giấy bản sao chứng thực và bản phô tô giấy mua bán lô hàng để kiểm tra thông quan.

“Tổng cục Hải quan đang kiến nghị Bộ Tài nguyên Môi trường công bố danh sách các doanh nghiệp đủ điều kiện nhập khẩu phế liệu trên cổng thông tin mở cửa quốc gia để cơ quan hải quan có đủ tư liệu đối chiếu”, ông Thành cho biết.

Nhằm đảm bảo vệ môi trường, không để Việt Nam trở thành bãi rác của thế giới, không tốn kém chi phí tiêu hủy đối với hàng hóa là phế liệu, chất thải đưa vào lãnh thổ nhưng không có người nhận, Bộ Tài chính đã có văn bản chỉ đạo hướng dẫn các địa phương thực hiện biện pháp siết chặt phế liệu nhập khẩu trong đó có biện pháp ngăn chặn từ xa khi hàng hóa vẫn còn trên tàu.

Theo đó, cơ quan Hải quan sẽ thông báo cho các hãng tàu về việc không cho phép dỡ hàng có thông tin trên bản lược khai hàng hóa là chất thải và yêu cầu rời khỏi lãnh thổ Việt Nam. Hàng phế liệu có người nhận là doanh nghiệp không thuộc danh sách được xác nhận đủ điều kiện nhập khẩu cũng không được dỡ hàng xuống cảng. Đối với hàng hóa là phế liệu tồn đọng tại các cảng quá 90 ngày, kể từ ngày đến cửa khẩu nhưng không có người đến nhận, chủ phương tiện vận tải phải vận chuyển hàng hóa đó ra khỏi Việt Nam.

Trước hàng ngàn container phế liệu tồn đọng tại các cảng biển, Tổng cục Hải quan (Cục Điều tra chống buôn lậu) đang chủ trì triển khai kế hoạch “Điều tra, xác minh, xử lý vi phạm trong hoạt động nhập khẩu phế liệu”, tổ chức điều tra, xác minh các trường hợp có dấu hiệu nghi vấn trong hoạt động nhập khẩu phế liệu từ 1-2016 đến 5-2018 và xử lý các trường hợp vi phạm theo qui định của pháp luật.

Lực lượng Hải quan tập trung vào đấu tranh làm rõ các hành vi vi phạm như: Làm giả giấy xác nhận khẩu phế liệu, sửa chữa thời gian thực hiện, khối lượng, chủng loại phế liệu được xác nhận nhập khẩu; Làm giả, sửa chữa thông báo nhập khẩu phế liệu của các cơ quan có thẩm quyền; Làm giả, sửa chữa giấy xác nhận ký quỹ nhập khẩu phế liệu; Cung cấp văn bản chứng nhận phù hợp quy chuẩn kỹ thuật về môi trường đối với lô hàng phế liệu nhập khẩu không hợp lệ (làm giả hoặc pháp nhân cung cấp văn bản chứng nhận không có chức năng).