Bãi rác Đa Phước bốc mùi thối: Lật rõ sự thật về 'công nghệ hiện đại'

Thanh tra Chính phủ vừa có báo cáo kết quả kiểm tra, xác minh đơn tố cáo của công dân liên quan đến Khu liên hợp xử lý chất thải rắn Đa Phước (TP.HCM) do Công ty TNHH Xử lý chất thải Việt Nam (VWS) làm chủ đầu tư. Theo đó, có 2 nội dung tố cáo đúng, 4 nội dung tố cáo đúng một phần, và 1 nội dung tố cáo sai, 1 nội dung đang chờ kết luận của Chính phủ.

Công nghệ xử lý rác không tiên tiến, hiện đại

Một lý do khiến Khu liên hợp xử lý chất thải rắn Đa Phước bị phản ánh là do liên tục bốc mùi hôi thối, ảnh hưởng đến đời sống của dân cư khu vực xung quanh.

Kết quả kiểm tra tình trạng ô nhiễm môi trường bãi rác Đa Phước mới đây của Thanh tra Chính phủ chỉ ra rằng, Dự án áp dụng công nghệ chôn lấp hợp vệ sinh truyền thống và sản xuất compost, không phải là dự án có công nghệ xử lý rác tiên tiến, hiện đại so với các nước phát triển, nhưng phù hợp với điều kiện, đặc điểm của thành phố 10 năm trước. Quá trình triển khai thực hiện công nghệ này đã bộc lộ những hạn chế như phát tán mùi hôi, gây ô nhiễm môi trường.

“Như vậy, nội dung tố cáo của công dân cho rằng dự án áp dụng công nghệ chôn lấp không phải là công nghệ hiện đại, tiên tiến có một phần là đúng”, Thanh tra Chính phủ khẳng định.

Khu xử lý rác Đa Phước nhiều thời điểm gây ô nhiễm môi trường.

Qua kiểm tra, Thanh tra Chính phủ nhận thấy từ năm 2007 đến nay, dù Công ty VWS đã có những biện pháp ngăn ngừa, giảm thiểu ô nhiễm môi trường,... nhưng trong từng thời điểm vẫn còn để xảy ra phát tán mùi hôi, ảnh hưởng đến một số hộ dân sinh sống ở xung quanh. Một số chỉ tiêu về môi trường còn vượt mức cho phép.

“Trách nhiệm này thuộc về nhà đầu tư là Công ty VWS. Yêu cầu công ty phải tích cực, khẩn trương khắc phục”, Thanh tra Chính phủ cho rằng nội dung tố cáo này “là đúng”.

Về nội dung tố cáo dự án bao gồm công nghệ làm phân compost, tái chế nhưng thời gian hơn 8 năm qua đều đem rác để chôn, Thanh tra Chính phủ khẳng định tố cáo này “là đúng”.

Nguyên nhân là do khi thương thảo hợp đồng, Sở Tài nguyên và Môi trường TP.HCM không lường trước được sự khó khăn trong việc phân loại rác tại nguồn của thành phố, thể hiện sự yếu kém trong đàm phán, thương thảo và ký kết hợp đồng của cơ quan này. Nội dung hợp đồng dùng những từ ngữ khó hiểu, không rõ ràng.

Đáng nói, khi không thực hiện được nội dung này, trong một thời gian dài Sở Tài nguyên và Môi trường vẫn không đề nghị thương thảo, rà soát lại hợp đồng đã ký kết. Công ty VWS đã xây dựng xong các hạng mục nhà xưởng để phân loại rác và sản xuất phân compost nhưng do thành phố không phân loại được rác tại nguồn nên không thể vận hành được nhà máy phân loại, tái chế.

Vị trí bãi rác Đa Phước.

Đóng cửa bãi chôn lấp rác số 3 Phước Hiệp có hợp lý?

Nội dung tố cáo còn “tố” UBND TP.HCM đóng cửa bãi chôn lấp rác số 3 Phước Hiệp bất chấp dư luận, bất chấp thiệt hại ngân sách Nhà nước để tạo doanh thu cho Công ty VWS và giúp cho dự án xử lý rác Đa Phước sớm được lấp đầy, tạo điều kiện cho Công ty VWS sớm được làm sân golf”.

Qua xác minh, Thanh tra Chính phủ cho rằng chủ trương đóng cửa bãi chôn lấp rác số 3 Phước Hiệp là “phù hợp với thực tế”.

Tuy nhiên, qua kiểm tra, Thanh tra Chính phủ phát hiện: Quyết định 07 năm 2015 của Thủ tướng phê duyệt Quy hoạch quản lý chất thải rắn khu vực sông Đồng Nai đến 2030 thì bãi rác Phước Hiệp là cơ sở xử lý chất thải rắn vùng liên tỉnh. Do đó việc đóng cửa bãi rác Phước Hiệp là “chưa đúng với quy hoạch được Thủ tướng phê duyệt”.

Ngoài ra, việc đóng cửa bãi rác số 3 Phước Hiệp gây thiệt hại cho Công ty Môi trường đô thị TP.HCM trên 484 tỷ đồng. Số vốn này là của doanh nghiệp, không phải vốn ngân sách. Hơn nữa, việc đưa lượng rác tăng thêm về xử lý tại Đa Phước sẽ làm cho khu xử lý này quá tải, gây ô nhiễm môi trường và tạo sự độc quyền trong xử lý rác thải.

“Đề nghị UBND TP.HCM tổ chức nghiên cứu, xem xét xử lý các vấn đề tồn tại, sớm đưa Khu liên hợp xử lý chất thải Phước hiệp tiếp tục đi vào hoạt động”, Thanh tra Chính phủ nêu ý kiến.

Về nội dung tố cáo UBND TP.HCM giúp cho dự án xử lý rác Đa Phước sớm được lấp đầy, tạo điều kiện cho Công ty VWS sớm được làm sân golf, Thanh tra Chính phủ cho rằng “nội dung tố cáo này chưa có cơ sở”. Bởi chưa có văn bản chính thức nào từ các cơ quan chức năng về chủ trương quy hoạch sân golf tại địa điểm này hay xác định việc chủ đầu tư làm sân golf. Công ty VWS cũng đang có ý tưởng đóng bãi sẽ xây dựng nơi đây thành trung tâm công viên cây xanh và cơ sở thể dục thể thao nhưng chưa có dự án cụ thể.

Có ưu ái khi trả trước cho nhà đầu tư 9 triệu USD?

Theo báo cáo của UBND TP.HCM, khoản tiền 9 triệu USD là chi phí xử lý rác mà thành phố trả trước cho nhà đầu tư, đồng thời để làm giảm chi phí xử lý rác lẽ ra là 17,7 USD/tấn xuống còn 16,4 USD/tấn. Đây không phải là số tiền thành phố hỗ trợ cho nhà đầu tư. Việc ứng tiền sẽ được thực hiện theo lộ trình tương ứng với kết quả xây dựng cơ sở hạ tầng như xây dựng cầu vào khu liên hợp, san lấp nền, đê bao chống lũ... mà nhà đầu tư cam kết thực hiện.

Trước Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước đánh giá việc này là “chưa phù hợp quy định luật ngân sách nhà nước”. Nhưng Thanh tra Chính phủ cho hay đến nay Kiểm toán Nhà nước chưa xử lý dứt điểm.

Vì thế Thanh tra Chính phủ đề nghị tổ chức thực hiện nội dung này theo ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng khi có báo cáo kết luận của Bộ Tài chính.

Trước ý kiến cho rằng đơn giá xử lý rác thải 16,4 USD/tấn là bất hợp lý, Thanh tra Chính phủ qua xác minh đã khẳng định là “đơn giá hiện nay để thanh toán cho Công ty VWS là tương đối hợp lý”. Tuy nhiên, việc niêm yết và ký kết hợp đồng bằng USD và thanh toán theo tỷ giá bán ngoại tệ của Vietcombank vi phạm quy định về quản lý ngoại hối.

Lương Bằng