Băn khoăn với "hơi nóng" điện mặt trời - Góc nhìn từ người trong cuộc

Tiếp tục câu chuyện nóng điện mặt trời thời gian qua, nhiều ý kiến tỏ ra quan ngại về ngân sách quốc gia khi hỗ trợ mức giá mua 9,35 UScent/kWh, đi cùng việc sản xuất và vận hành song song sẽ gây áp lực lên vốn, và những vấn đề liên quan khác.

Chưa kể, việc đầu tư năng lượng sạch không hề đơn giản, tuy nhiên để chạy đua với mức giá ưu đãi, hàng loạt doanh nghiệp cấp tốc triển khai và phát điện trước ngày 30/6/2019 đã để lại nhiều khúc mắc, liệu công tác vận hành có đủ đảm bảo, nguồn vốn triển khai sẽ lấy từ đâu…

Và với chỉ tiêu 12.000MW đến năm 2030 thì phải chăng cuộc đua này sẽ "nóng" như thế nào trong tương lai?

Hạ hồi phân giải từng vấn đề, trước tiên chúng ta đặt câu hỏi "Tại sao phải làm điện mặt trời?". Vì đó là một xu thế tất yếu, nhiều quốc gia trên thế giới từ lâu đã triển khai, Việt Nam đi sau vì những giới hạn về nguồn vốn, kỹ thuật…

Chúng ta đang thiếu điện trầm trọng

Và đến hôm nay, một lý do quan trọng khác vì Việt Nam đang thiếu điện trầm trọng, đặc biệt khu vực miền Nam, trong khi đó đường tải điện hiện nay đã hoạt động full công suất và việc đáp ứng điện cho thời gian tới là khá thấp. Dự báo, đến năm 2020-2021, tỷ lệ dự phòng điện quốc gia sẽ thiếu hụt trước bối cảnh nhu cầu sinh hoạt, sản xuất ngày càng tăng.

Ý kiến từ một doanh nghiệp trong ngành cho biết, cũng chính do nhu cầu quá lớn trong khi nguồn cung chưa đủ đáp ứng, Chính phủ Việt Nam là một trong số ít quốc gia đang có chính sách hỗ trợ giá cho người tiêu dùng. Bởi hiện nay mức sống của người dân chưa cao, dẫn đến việc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) phải trực tiếp đứng ra mua điện, và bán lại với mức giá phải chăng cho người tiêu dùng. Theo thời gian, khi mức sống người dân cải thiện, giá điện sẽ tăng dần để cân đối hai đầu vào và ra, thực thế giá điện than hay điện khí cũng tăng dần thời quan qua. Hiện giá điện than đang ở mức hơn 7 UScent/kWh, điện khí vào mức hơn 8 UScent/kWh.

Như vậy, khúc mắc áp lực lên ngân sách Nhà nước khi phải hỗ trợ giá mua điện khá cao cho nguồn điện mặt trời là có, nhưng cân đối lại với việc sản xuất, truyền tải điện hiện nay thì tương đương. Điện mặt trời theo đó như một dạng năng lượng thay thế, chúng ta mua điện mặt trời đi cùng việc hạn chế mua các dạng điện hiện hữu; bởi điện than đang có chủ trương giảm sử dụng vì tính ảnh hưởng đến môi trường, điện khí thì đối mặt với nguồn tài nguyên dần cạn kiệt. Hơn nữa, khi mức sống người dân ngày càng cao, Chính phủ cũng sẽ dần tăng giá điện bán ra so với hiện tại.

Không dễ - Góc nhìn từ người trong cuộc

Còn động thái chạy đua với chính sách ưu đãi, ông Nguyễn Hồ Nam – Chủ tịch Bamboo Capital (BCG) – chia sẻ việc đầu tư điện mặt trời không hề đơn giản, nguồn vốn cần lớn do đó việc giá mua đầu ra cao là yếu tố vô cùng quan trọng để doanh nghiệp có thể hoàn vốn, từ đó khuyến khích đầu tư.

Ông Nguyễn Hồ Nam – Chủ tịch Bamboo Capital (BCG).

Chi tiết về việc triển khai một dự án điện mặt trời, ông Nam nói, trước hết là quỹ đất phải đủ rộng, thứ hai là năng lực tài chính phải đủ đáp ứng, thứ ba liên quan đến năng lực kỹ thuật và cuối cùng, khó khăn nhất chính là nhận được sự đồng thuận từ chính quyền cũng như người dân địa phương (vì việc đầu tư ít nhiều sẽ gây ảnh hưởng đến khu vực nơi phát điện).

Mặc dù hàng chục doanh nghiệp cùng làm, tuy nhiên tính cạnh tranh gần như không tồn tại, vì nhu cầu quá cấp thiết, và số lượng có thể triển khai chưa nhiều. Trong đó, vốn đầu tư là một bài toán đau đầu, khi hiện theo điều khoản trong hợp đồng mẫu triển khai dự án điện mặt trời, chính doanh nghiệp phải có đủ vốn và nếu huy động chỉ được vay từ ngân hàng trong nước. Hơn nữa, hợp đồng mẫu chưa có quy định về những điều khoản thương lượng do đó nhiều nhà đầu tư gặp khó khăn đàm phán về nguồn vốn, ông Nam phân trần.

Theo ước tính hiện số lượng dự án chờ phê duyệt tăng chóng mặt từ hàng chục lên hàng trăm đến từ nhà đầu tư trong và ngoài nước. Tổng công suất ước đạt hơn 12.000 MW, chủ yếu phân bổ tại Ninh Thuận, Bình Thuận, Tây Ninh, Hà Tĩnh với những đặc tính phù hợp về đất đai, lưu lượng ánh nắng mặt trời…

Triển khai cả điện mặt trời nổi 

Riêng BCG, hiện Công ty đang triển khai 4 dự án năng lượng mặt trời, với 3 dự án tại Long An (tổng công suất 120MW) và 1 dự án tại Long An với công suất 120MW. Tổng nguồn vốn đầu tư 4 dự án trên vào khoảng 200 triệu USD, BCG tự có 30% và 70% còn lại huy động từ ngân hàng nội với lãi suất vào khoảng 8,5%. Đáng chú ý, dự án tại tỉnh Quảng Nam Công ty đang trình lên Bộ Công Thương, dự án sẽ được triển khai trên mặt hồ do nguồn quỹ đất không đủ đáp ứng.

"Dự án điện mặt trời triển khai trên mặt hồ thực tế sẽ độn chi phí lên 20% so với việc đầu tư trên mặt đất, tuy nhiên hiệu suất thu về cũng tương ứng cao hơn 10-15%. Hiện, có BCG và một đơn vị trực thuộc EVN bắt đầu thực hiện lắp ráp các tế bào quang điện trên mặt nổi, và tương lai sẽ có nhiều đơn vị thực hiện vì tình hình hạn hẹp về quỹ đất", đại diện BCG nói.

Còn 3 dự án tại Long An đã hoàn thành thủ tục pháp lý, riêng dự án công suất 40,6 MW vừa khởi công. Hai dự án còn lại bao gồm 100MW dự kiến khởi công vào cuối tháng 11 và 50MW cũng động thổ ngay tháng 12 năm nay. Mục tiêu, BCG sẽ xây dựng, vận hành và phát điện trước thời điểm 30/6/2018 nhằm hưởng ưu đãi giá điện được EVN khuyến khích mua lại.

Và như vậy, nguồn thu từ điện mặt trời theo ông Nam sẽ hạch toán vào BCTC BCG ngay trong năm 2019, và sẽ chiếm tỷ trọng lớn đến năm 2020. Nhớ lại ĐHĐCĐ năm nay, BCG chuyển mình tập trung vào 2 mảng là bất động sản (BĐS) và điện mặt trời, mục tiêu tổng doanh thu từ 2 mảng mới này sẽ đạt 60-70% trong năm 2019, con số tại chỉ tiêu lợi nhuận lên đến 80-90% do biên từ BĐS cao. Hiện, BCG đang đầu tư 2 dự án là Malibu tại Hội An – quy hoạch khoảng  676 căn condotel… được Coteccons thi công, dự kiến mở bán vào cuối tháng 11 năm nay và dự án Thảo Điền – giai đoạn 1 triển khai 17 căn biệt thự premium, mục tiêu Công ty đánh vào phân khúc cao cấp tại các tỉnh thành như Nha Trang, Đà Nẵng, Hà Nội…

Trở lại với câu chuyện năng lượng tái tạo, với chỉ tiêu 12.000MW đến năm 2030 theo ông Nam là cũng khá nhỏ, chỉ đạt dưới 10% tổng tiêu thụ điện cả nước hiện nay. Theo đó, dư địa đầu tư năng lượng này còn khá nhiều, đi cùng với những dạng điện khác như gió…

Nguồn: Báo cáo Năng lượng năm 2017.

Trên thực tế, Việt Nam đang chuyển sang các nguồn năng lượng tái tạo để duy trì sản xuất điện mà không làm tăng chi phí sản xuất khi nhu cầu ngày một cao, đi cùng sự cạn kiện của nguồn nguyên liệu hiện có. Trong đó, Chính phủ kỳ vọng điện mặt trời sẽ ​​trở thành nguồn năng lượng tái tạo chính trong tương lai, với công suất lắp đặt tăng từ 6-7MW vào cuối năm 2017 lên 850 MW vào năm 2020, tương ứng 1,6% tổng sản lượng điện của cả nước. Con số này dự kiến ​tăng lên 12.000 MW vào năm 2030, tương ứng 3,3% tổng sản lượng điện của cả nước.