Chấn động vụ sụp đổ của đế chế giao dịch bí ẩn và quyền lực hàng đầu thế giới: Chết chìm vì đặt cược sai vào giá dầu, con nợ tỷ đô của 23 ngân hàng, gian lận sổ sách nhiều năm nay

Từ đầu tháng 4, những lá thư được gửi đi tới tấp. Người gửi là những ông trùm của thế giới tài chính toàn cầu, từ JPMorgan Chase đến HSBC, yêu cầu được hoàn trả ngay lập tức những khoản nợ hàng trăm triệu USD.

Người nhận là Hin Leong, một trong những cái tên bí ẩn nhưng cũng quyền lực nhất trong giới giao dịch dầu mỏ. Được thành lập năm 1963 bởi 1 người Trung Quốc nhập cư mà mọi người trong ngành thường gọi là OK Lim, đây là 1 ông lớn có trụ sở đặt ở Singapore, đóng vai trò "tay to" trên thị trường.

Mấy chục năm qua, Hin Leong trở thành một trong những công ty giao dịch dầu mỏ hùng mạnh nhất thế giới, giúp nhà sáng lập tích lũy khối tài sản tỷ USD và là nhân vật chính trong những câu chuyện về các thương vụ huyền thoại khiến các đối thủ "toát mồ hôi hột". Nhưng đầu tháng 4, khi mà giá dầu sụp đổ, Hin Leong cũng chao đảo.

Trước làn sóng phá sản của một loạt công ty trong ngành, các ngân hàng vốn đã siết chặt tín dụng với những công ty như Hin Leong. Và "ngửi" thấy điều gì đó không ổn ở đây, họ bắt đầu đi đòi tiền. Khi Hin Leong không thể hoàn trả ngay lập tức, họ mời luật sư.

Tiết lộ chấn động

OK Lim, hay còn được biết đến với tên Lim Oon Kuin, mới đây có tiết lộ chấn động rằng ông đã giấu giếm khoản lỗ hơn 800 triệu USD từ việc đầu cơ trên thị trường dầu tương lai trong nhiều năm. Tồi tệ hơn, Lim đã bí mật bán đi một phần trong số hàng triệu thùng dầu dự trữ mà công ty lấy ra làm tài sản đảm bảo cho các khoản vay. Hiện tài sản của công ty bị hụt tới 3,34 tỷ USD so với số nợ phải trả.

Giờ thì cảnh sát Singapore đang điều tra Hin Leong trong khi Ủy ban tiền tệ Singapore, cơ quan đóng vai trò giống như NHTW, đang liên lạc với các chủ nợ ngân hàng, theo nguồn tin thân cận cho biết.

Cộng đồng trading hàng hóa ở Singapore, nơi mỗi ngày có tới hàng trăm triệu USD được đặt cược vào giá dầu, bị sốc trước sự sụp đổ của một trong những cái tên lớn nhất. Hin Leong, mà trong tiếng Trung có nghĩa là "thịnh vượng", ngày 17/4 đã phải nộp đơn xin được bảo vệ trước các chủ nợ. Sau mấy chục năm bí ẩn, giờ đây Lim bước ra ngoài ánh sáng trong hoàn cảnh đáng xấu hổ.

"Tôi đã yêu cầu phòng tài chính giấu đi các khoản thua lỗ và nói rằng tôi sẽ chịu trách nhiệm nếu có vấn đề xảy ra", Lim viết trong bản khai mà Bloomberg có được. Mặc dù các tài khoản chính thức của Hin Leong cho thấy công ty lãi 78 triệu USD trong năm tài khóa 2019, thực  tế là trong vài năm gần đây công ty không hề có lãi.

Sự trỗi dậy và sụp đổ của Hin Leong là 1 câu chuyện dài với nhiều cung bậc, từ khởi đầu khiêm tốn, sự xuất chúng của người lãnh đạo đến cả vận may. Nhưng trên hết, câu chuyện này cho thấy Lim, 1 người rất thích chơi poker, đã sẵn sàng đặt cược, thậm chí là đặt cược lớn như thế nào trong thị trường giao dịch dầu mỏ được quản lý lỏng lẻo và còn nhiều góc khuất.  Hin Leong vẫn là 1 công ty rất ưa thích rủi ro, nhưng lần này rủi ro là quá lớn để có thể chống đỡ.

Nhờ vị trí đắc địa nằm trên tuyến đường biển kết nối Trung Quốc với phần còn lại của thế giới, Singapore  trở thành trung tâm giao dịch hàng hóa hàng đầu thế giới, sánh ngang với Geneva, London và Houston. Trong đó "Hin Leong đóng vai trò quan trọng giúp Singapore nổi lên là 1 trung tâm giao dịch dầu mỏ và là một trong những cảng cung cấp nhiên liệu hàng đầu thế giới", theo Jean-Francois Lambert, chuyên gia đang công tác tại HSBC.

Thời gian gần đây danh tiếng của Singapore vốn đang bị ảnh hưởng nặng nề bởi một loạt vụ bê bối, từ khoản lỗ hàng triệu USD của một vài trader nổi tiếng người Nhật và Trung Quốc, vụ sụp đổ của tập đoàn trading hàng hóa Noble Group cho đến gần đây là vụ Agritrade International.

Lần này, vụ bê bối xuất phát từ 1 cơn bão không ai có thể dự đoán được. Từ đầu tháng 1 đến cuối tháng 3, giá dầu thế giới đã giảm 2/3 khi vừa bị ảnh hưởng bởi nhu cầu sụt giảm vì đại dịch Covid-19 lại bị vùi dập bởi cuộc chiến về giá giữa Saudi Arabia và Russia. Thậm chí phiên hôm qua giá dầu WTI xuống dưới 0 lần đầu tiên trong lịch sử.

Không may cho Hin Leong là công ty không hề có biện pháp phòng vệ rủi ro nào. Lim còn đặt cược tất cả theo chiều ngược lại, tin rằng Trung Quốc có thể kiểm soát được virus và nhu cầu dầu mỏ sẽ sớm hồi phục. Chính sự mạnh mẽ và quyết đoán tạo nên bản sắc của Hin Leong lần này lại mang đến tai họa.

Lim đã đúng ở 1 vế: Bắc Kinh dần kiểm soát được dịch bệnh và nhu cầu dầu mỏ của Trung Quốc bắt đầu tăng trở lại từ tháng 3 dù chậm chạp. Nhưng không chỉ Lim mà có lẽ tất cả mọi người đều không thể đoán được Covid-19 cuối cùng lại trở thành đại dịch toàn cầu và khiến kinh tế thế giới gần như đóng băng như hiện nay.

Giá dầu thô biển Bắc cũng đã giảm từ hơn 70 USD/thùng hồi đầu tháng 1 xuống còn 21,65 USD/thùng vào cuối tháng 3. Trước tình hình đó, các ngân hàng càng đòi Hin Leong phải bơm tiền nhiều hơn cho các cú đặt cược. Tệ hơn nữa, lượng hàng tồn kho của công ty cũng nhanh chóng sụt giảm giá trị khi giá dầu lao dốc, đồng nghĩa Hin Leong phải thế chấp nhiều thùng dầu hơn để duy trì hạn mức tín dụng.

Kết quả là công ty cạn kiệt tiền mặt và không thể hoạt động được nữa.

Trong thế giới giao dịch hàng hóa, những hình thức tài trợ thương mại như các khoản vay ngắn hạn hay thư tín dụng L/C cho phép các công ty mua, tích trữ và vận chuyển nguyên liệu thô đi khắp thế giới. Các trader sẽ sử dụng chính những container hàng hóa và các tài sản khác làm tài sản đảm bảo và nếu họ không thể trả nợ, các ngân hàng sẽ tịch thu số hàng hóa đó. Nhưng trong trường hợp của Hin Leong, có vẻ như phần lớn những thùng dầu đã biến mất.

Hiện công ty là con nợ của 23 ngân hàng, trong đó có những ông lớn như HSBC, Societe Generale SA, Standard Chartered Plc và Deutsche Bank AG, với tổng số nợ 3,85 tỷ USD. Khoản nợ của HSBC là lớn nhất, khoản 600 triệu USD trong khi 3 ngân hàng lớn nhất Singapore có tổng cộng 500 triệu USD.

Ngày 14/4, các ngân hàng đã tổ chức họp trực tuyến với Hin Leong và các cố vấn. Trong cuộc họp này, Hin Leong cho biết tính đến ngày 9/4 tổng nợ là 4,05 tỷ USD nhưng tài sản của công ty chỉ còn 714 triệu USD. Phần hao hụt đồng nghĩa các ngân hàng có thể chỉ thu hồi được 18 cent trên mỗi USD cho vay, 1 khoản lỗ quá lớn.

Các tài liệu pháp lý mà Lim nộp lên còn cho thấy mô hình kinh doanh của nhân vật này liều lĩnh đến cỡ nào. Phần lớn các nhà giao dịch dầu mỏ sẽ phòng vệ rủi ro bằng cách sử dụng các hợp đồng phái sinh như hợp đồng tương lai, quyền chọn và kỳ hạn. Nhưng Hin Leong thì không.

Thậm chí đó là cách làm của Lim trong suốt mấy chục năm nay. Trong cuộc phỏng vấn hiếm hoi được thực hiện cách đây 25 năm, con trai của OK Lim, Evan Lim chia sẻ từng có lúc Hin Leong đồng ý mua 800.000 thùng dầu giao trong thời hạn 5 ngày và sau đó đã bị thiệt hại nặng khi người bán cố tình đẩy giá trên thị trường.

Hin Leong giao dịch cả các sản phẩm làm từ dầu, sản xuất dầu nhờn và vận hành các cảng bốc dỡ cũng như cơ sở trữ dầu. Công ty con của hãng có đội tàu hơn 100 chiếc cung cấp nhiên liệu cho các tàu thương mại neo đậu tại cảng.

Công ty không cần nộp báo cáo tài chính vì được phân loại là "công ty tư nhân đặc biệt" với dưới 20 thành viên. Trong năm tài khóa 2019 Hin Leong công bố doanh thu đạt hơn 20 tỷ USD.

Sự việc cũng đặt dấu chấm hỏi về các công ty kiểm toán của Hin Leong. Trong kỳ báo cáo mới nhất, Deloitte & Touche LLP đã ký thông qua mà không lưu ý về bất cứ vấn đề nào. Người phát ngôn của Deloitte Singapore từ chối bình luận.

Khởi đầu khiêm tốn

Lim khởi nghiệp với chỉ 1 con tàu đánh cá cung cấp dầu diesel cho các tàu khác. Ông là một trong những trader đầu tiên bên ngoài Trung Quốc bắt đầu giao dịch với đại lục, vận chuyển nhiên liệu cho một vài tỉnh miền Nam Trung Quốc từ những năm 1980.

Quá trình phát triển của Hin Leong đồng hành với đà hồi phục của kinh tế châu Á sau khủng hoảng kinh tế 1997-98.  Trong khi Indonesia, Malaysia và nhiều nước khác hồi phục, nhu cầu về dầu cũng tăng lên. Và khi kinh tế Trung Quốc tăng trưởng như vũ bão, ngày càng có nhiều tàu cập cảng Singapore để được tiếp nhiên liệu, giúp Hin Leong nhanh chóng lớn mạnh.

Những người từng biết Lim miêu tả ông là 1 doanh nhân khiêm tốn kín tiếng. Theo Robson Lee, người thân quen với gia đình Lim, với tích cách của Lim thì ông sẽ không chịu ngồi đó và vùi đầu vào thất bại. "Ông ấy sẽ cố gắng tìm ra cách vượt lên".

Có lẽ đó là điều mà Lim đang cố gắng đạt được. Tự nhận hết trách nhiệm về mình, Lim đang cố gắng tách bạch sự sụp đổ của Hin Leong với những tài sản mà gia đình đang sở hữu, đặc biệt là công ty trữ dầu Ocean Tankers.

Mới đây Hin Leong làm việc với công ty kiểm toán PricewaterhouseCoopers  và hãng luật Rajah & Tann của Singapore. Lim nói với các chủ nợ rằng ông đã đàm phán với 1 định chế ở Trung Quốc để tìm kiếm gói giải cứu. Ông từ chức vào thứ 6 tuần trước, nhưng hi vọng rằng những người con của mình vẫn sẽ được tham gia điều hành công ty với cam kết sẽ làm mọi cách để cứu lấy công ty do cha họ sáng lập.

Giống như các chính phủ trên khắp thế giới, Singapore cũng đang cố gắng trợ giúp các doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi Covid-19. Trong quá khứ, Singapore từng sử dụng sức mạnh của các quỹ đầu tư quốc gia để giải cứu những công ty giao dịch như Olam International khi họ gặp khó khăn về tài chính. Chưa rõ 1 giải pháp tương tự có dành cho Hin Leong hay không. Khoản lỗ là quá lớn, và các ngân hàng nước ngoài sẽ không thể làm ngơ trước 1 công ty mà người sáng lập đã thú nhận chuyện xào nấu số liệu trong nhiều năm nay.