Châu Á: Thẻ tín dụng thất thế trong cuộc đua thanh toán không tiền mặt

Theo tờ Nikkei, thẻ tín dụng đang mất dần vị thế trước thanh toán điện tử tại châu Á trong bối cảnh khu vực này đang tiến tới nền kinh tế không tiền mặt. 

Tỷ lệ sử dụng thẻ tín dụng tại Thái Lan, Indonesia và Việt Nam hiện ở mức dưới 10%, trong khi đó, các hình thức thanh toán di động đang được sử dụng bởi 47 - 67% dân số, theo dữ liệu của Ngân hàng Thế giới (WB), Nomura Holdings và Bộ Kinh tế Nhật Bản.

"Các thương hiệu thẻ tín dụng của Mỹ đã phát triển được mạng lưới thanh toán trong 30 - 40 năm qua. Nhưng mạng lưới này có chi phí đắt đỏ, khiến nhiều công ty khác bắt tay vào phát triển các nền tảng thanh toán không tiền mặt với chi phí rẻ hơn và tiện lợi hơn với công nghệ trên thiết bị di động", Yasuyuki Fuchida, nhà phân tích tại Viện Nghiên cứu Các thị trường vốn Nomura, cho biết.

Trung Quốc: Nhiều người lớn lên không biết tới thẻ tín dụng

Tại Trung Quốc, nơi các giao dịch hàng ngày chủ yếu được thực hiện trên di động thông minh (smartphone), nhiều người đang lớn lên mà không biết đến thẻ tín dụng. Nhiều người thậm chí chưa bao giờ nhìn thấy, chứ chưa nói tới việc dùng thẻ tín dụng. Nguyên nhân là các nền tảng di động như Alipay, thuộc công ty tài chính Ant Financial của Alibaba, và WeChat Pay, vận hành bởi Tencent Holdings, đã giành hết sự chú ý của họ trước khi thẻ tín dụng có cơ hội bước vào.

Một điểm mạnh của các công ty thẻ tín dụng là khả năng hoạt động xuyên biên giới. Hiện AliPay đang tìm cách giải quyết thách thức này.

"Hiện Alipay không chỉ có mặt tại Trung Quốc. Chúng tôi có 1 tỷ người dùng tại châu Á và con số này tăng đáng kể mỗi năm", Eric Jing, CEO của Ant Financial Services Group, cho biết trong một hội nghị tại Tokyo (Nhật Bản) hồi tháng 5. "Tôi cho rằng, mỗi năm chúng tôi có thể thu hút thêm 200 triệu người dùng nữa". Theo Jing, hiện có hơn 300.000 cửa hàng tại Nhật chấp nhận thanh toán qua Alipay, gấp 5 lần so với hồi tháng 8/2018.

Tại Trung Quốc, thẻ tín dụng như Visa chủ yếu chỉ được chấp nhận tại các khu vực có đông du khách như một số nơi ở Thượng Hải. Thậm chí hệ thống thẻ ghi nợ của chính Trung Quốc, UnionPay, cũng đang chịu áp lực lớn do sự trỗi dậy của thanh toán di động.

UnionPay ra đời vào năm 2002 bởi một số ngân hàng theo một sáng kiến của chính phủ Trung Quốc. Hệ thống này cũng có ứng dụng thanh toán riêng, nhưng hiện Alipay vẫn phổ biến hơn với hàng loạt dịch vụ như cho vay, đầu tư tài chính, mua sắm trực tuyến và dịch vụ gọi xe.

Các chính phủ thúc đẩy nền kinh tế không tiền mặt

Các công ty thẻ tín dụng cũng phải đối mặt với một thách thức nữa, khi ngày càng nhiều chính phủ tại châu Á phải triển nền tảng thanh toán riêng và ngăn chặn việc dữ liệu người dùng bị chuyển sang Mỹ. 

Năm 2016, chính phủ của Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi ra mắt ứng dụng thanh toán smartphone riêng của Ấn Độ - BHIM, cho phép chuyển tiền giữa các ngân hàng mà không qua mạng lưới Visa hay MasterCard. 

Chính phủ của ông Modi cũng áp dụng thí điểm việc yêu cầu các công ty thương mại điện tử và nền tảng mạng xã hội phải lưu dữ liệu của người dùng trong lãnh thổ Ấn Độ. Chính sách này nhắm vào các công ty như Walmart - năm ngoái đã mua lại cổ phần đã số tại hãng thương mại điện tử Ấn Độ Flipkart. Ngân hàng Dự trữ Ấn Độ cũng đã yêu cầu Visa và MasterCard lưu trữ thông tin về các giao dịch của khách hàng trong phạm vi lãnh thổ nước này. 

Thanh toán không tiền mặt tại Ấn Độ hiện được thống trị bởi các nền tảng di động như BHIM; Ola Money, thuộc công ty cung cấp dịch vụ gọi xe Ola; và PayTM, thuộc SoftBank Group.

Ở Indonesia, thẻ tín dụng đã có bước tiến, nhưng sự thống trị của các giao dịch qua thẻ ghi nợ đang bị đe dọa. Ngân hàng trung ương Indonesia đã ra mắt mạng lưới thanh toán riêng, có tên Cổng Thanh toán Quốc gia, và yêu cầu các ngân hàng nội địa sử dụng mạng lưới này cho các giao dịch bằng thẻ ghi nợ. Các ngân hàng tại nước này đang chuyển đổi các thẻ ghi nợ thương hiệu MasterCard và Visa tuân thủ quy định mới.

Cũng giống như tại Ấn Độ, các nền tảng thanh toán tư nhân ở Indonesia đang nhanh chóng bắt kịp xu hướng bao gồm Go-Pay, được vận hành bởi công ty dịch vụ gọi xe Indonesia Go-Jek, và GrabPay của công ty Singapore Grab.

Thách thức của Visa, MasterCard tại thị trường vững chắc nhất: Nhật Bản 

Visa và MasterCard từ lâu đã là hai công ty thống trị trong cung cấp mạng lưới thanh toán cho dịch vụ thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ, thu phí cấp phép từ các hãng bán lẻ và ngân hàng, và cả của khách hàng trong một số trường hợp. Tuy nhiên, giờ đây họ đang bị thách thức tại thị trường mà tưởng như có chỗ đứng vững chắc nhất tại châu Á: Nhật Bản. 

Tại đây, một trong những đối thủ là PayPay - nền tảng thanh toán di động được Yahoo Nhật Bản và mảng di động của SoftBank Group đầu tư. Ứng dụng này hiện có 6,66 triệu người dùng và được chấp nhận thanh toán tại hơn 500.000 cửa hàng, theo Yahoo Nhật Bản. 

Các chương trình khuyến mại hấp dẫn, ví dụ như hoàn tiền 20% trên mỗi giao dịch trong một khoảng thời gian nhất định, giúp ứng dụng này tăng lượng người dùng nhanh chóng. 

Nhật Bản hiện có một lượng lớn các cửa hàng đang chỉ nhận thanh toán bằng tiền mặt và là "mỏ vàng" cho các công ty thanh toán di động khai thác. 

Một khảo sát vào năm 2017 của Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản cho biết chỉ 25% các cửa hàng quy mô nhỏ, như các cửa hàng ăn uống nhỏ ở các điểm du lịch, chấp nhận thẻ tín dụng. 

Khảo sát này cũng cho thấy 42% chủ cửa hàng không chấp nhận thanh toán bằng thẻ tín dụng bởi cho rằng phí giao dịch quá cao. Bên cạnh đó, chính phủ Nhật Bản đặt mục tiêu đưa 40% nền kinh tế không sử dụng tiền mặt vào giữa năm 2020. 

Tuy nhiên, các công ty thẻ cũng không ngồi yên. Visa đã phát hành loại thẻ không tiếp xúc dành cho các giao dịch nhỏ như cước giao thông công cộng. Hồi tháng 6, công ty này cũng tuyên bố hợp tác với Line để liên kết nền tảng thanh toán di động của ứng dụng nhắn tin của Hàn Quốc này với mạng lưới thanh toán toàn cầu của Visa. 

Nhưng nếu xét về thanh toán không tiền mặt, các công ty như Grab, Go-Jek và Alipay đang có lợi thế quan trọng: họ không cần kiếm tiền từ hoạt động thanh toán di động của mình. Với các công ty này, thanh toán di động chỉ là một cách để thu hút người dùng, từ đó hướng họ tới các dịch vụ thu phí như đầu tư, cho vay và bảo hiểm. 

Mặc dù các nền tảng thanh toán di động tại châu Á chủ yếu vẫn chỉ đang giới hạn tại thị trường nội địa của mình, họ cũng đang đầu tư mạnh để mở rộng ra các quốc gia khác trong khu vực. 

Theo một số nhà phân tích, đây là dấu hiệu cho thấy họ đang kỳ vọng rằng quy định về giao dịch xuyên biên giới có thể sẽ được nới lỏng. Nếu kỳ vọng này trở thành hiện thực, cuộc chiến giữa những nền tảng như Alipay và Visa, Mastercard sẽ chính thức bắt đầu.