Chứng khoán phái sinh là thị trường tiềm năng nhưng chưa nhiều nhà đầu tư biết tới

Trao đổi trong Talk show Phố Tài Chính (The Finance Street Talk Show) trên VTV8, chuyên gia đánh giá, trong bối cảnh thị trường tài chính còn nhiều khó khăn và thách thức vẫn có những kênh đầu tư tiềm năng được công nhận bởi cơ quan quản lý nhà nước mà nhà đầu tư chưa thực sự quan tâm đến, đơn cử như thị trường chứng khoán phái sinh, dù đã ra đời được hơn 5 năm nay và đã chứng minh là công cụ phòng vệ rủi ro hiệu quả cho nhà đầu tư…Nhưng đến nay, trung bình thị trường mới chỉ có tầm 400-500 nghìn hợp đồng/phiên, trong khi đó con số này sẽ là hàng triệu, hàng chục triệu ở các nước trong khu vực Châu Á…

BTV Mùi Khánh Ly: Như ông cũng đã thấy thị trường thế giới và trong nước đều trong giai đoạn lãi suất tăng cao, thậm chí nhiều nước có dấu hiệu suy thoái. Theo dự báo của ông thì giai đoạn này còn tiếp tục kéo dài không?

Ông Lê Đức Khánh, Giám đốc Phân tích Công ty CP Chứng khoán VPS

Sẽ là sớm để nói rằng đã là đỉnh lãi suất hay chưa, vì FED vẫn tiếp tục tăng lãi suất và lần gần nhất là khoảng 0,25%. Tháng 3 tới với những số liệu việc làm, cùng với những số liệu về chi tiêu cá nhân đang có thì dự báo FED có khả năng sẽ tăng lãi suất thêm 0,5%. Nếu như vậy thì các ngân hàng trung ương, tùy mức điều chỉnh, tùy theo bối cảnh nền kinh tế, và trạng thái lạm phát thế nào sẽ đưa ra biên độ tăng lãi suất cho phù hợp.

Với Việt Nam, chúng ta vẫn còn dư địa điều chỉnh tăng lãi suất. Tuy nhiên, có lẽ xác suất này tương đối thấp. Hiện nay lãi suất huy động của chúng ta tương đối cao, khoảng 9,2%-9,5%, thậm chí có những nơi 10%. Lãi suất huy động đang tương đối cao đang bào mòn kết quả kinh doanh, hiệu quả lợi nhuận của các doanh nghiệp niêm yết. Do vậy chúng ta cũng nên lưu ý, trong năm nay, có lẽ câu chuyện của Chính phủ cũng như Ngân hàng Nhà nước là ổn định kinh tế vĩ mô cũng như đưa mặt bằng lãi suất huy động giảm về mức thấp để môi trường đầu tư hấp hấp dẫn hơn và các doanh nghiệp niêm yết bớt khó khăn hơn.

Trong bối cảnh đó, nhiều nhà đầu tư băn khoăn không biết năm nay nên đầu tư vào những kênh tiềm năng nào để đạt được hiệu quả cao? Theo ông thì sao?

Năm 2023 chúng ta thấy rằng nội tại của nền kinh tế vẫn còn và lãi suất vẫn chưa thực sự vào một xu hướng giảm rõ rệt, đâu đó sẽ khó khăn ít nhất từ nay cho đến giữa năm. Trong bối cảnh lãi suất cao hay chưa thực sự có những biện pháp tháo gỡ nút thắt những tồn tại về thanh khoản dẫn đến việc năm nay thị trường sẽ khó có nhiều cơ hội.

Tôi nghĩ rằng, trên thị trường bất động sản hay thị trường trái phiếu doanh nghiệp cầu khá yếu. Chính vì vậy, bất động sản hiện nay khó có thể là một kênh đầu tư hấp dẫn trong năm nay. Ngoài ra, kênh trái phiếu có những nút thắt, đó là câu chuyện về thanh khoản, câu chuyện về niềm tin các nhà đầu tư hiện nay. Đối với thị trường vàng thì chúng ta thấy, trong năm ngoái vàng có những lúc đỉnh điểm là 74-75 triệu đồng/lượng. Nhưng sau một năm thì giá vàng nó lại quay về mức quanh 70 triệu/lượng hoặc loanh quanh phía dưới một chút, có nghĩa rằng giá vàng có thời điểm tăng rất là tốt nhưng sau đó lại loanh quanh về mức giá cũ. Trong khi đó, kênh gửi tiết kiệm với lãi suất huy động đang ở mức cao hơn giai đoạn trước nên cũng thu hút một bộ phận nhà đầu tư tham gia.

Thị trường cổ phiếu năm nay được dự báo vẫn có cơ hội, dù không nhiều. Cơ hội sẽ đến từ các cổ phiếu riêng lẻ, các cổ phiếu các nhóm ngành nghề đặc thù như xây dựng, xây lắp, năng lượng, dầu khí, tiện ích. Bên cạnh kênh đầu tư cổ phiếu, tôi thấy rằng, một kênh mà được ít nhà đầu tư quan tâm hiện nay, trong khi lại là một xu hướng đang phổ biến trên thế giới, đó là kênh chứng khoán phái sinh.

Thị trường này ra đời tại Việt Nam năm 2017 và chúng ta đã có một số sản phẩm phái sinh như hợp đồng tương lai trên chỉ số VN30, chứng quyền có đảm bảo cũng như là hợp đồng tương lai trên chỉ số trái phiếu Chính phủ 5 năm. Trong đó thì sản phẩm mà phù hợp hơn cả với các nhà đầu tư, đó chính là các hợp đồng tương lai trên chỉ số VN30. Đối với cổ phiếu, chúng ta không có bán khống, chưa có quyền chọn, chỉ đầu tư theo một chiều đi lên thôi. Còn khi thị trường xuống thì khó đầu tư theo cách truyền thống. Trong khi đó với kênh phái sinh, bên cạnh việc phòng vệ cho danh mục chứng khoán cơ sở, nhà đầu tư vẫn có thể đầu tư khi thị trường biến động cả hai chiều, và giao dịch theo xu hướng, vừa tiện lợi, vừa dễ dàng, hiệu quả sinh lời có ngay trong ngày. Đối với các nhà đầu tư cá nhân, đây là một trong những ưu thế rất nổi bật của thị trường chứng khoán phái sinh đối với các kênh đầu tư khác. Ngoài ra, kênh này có thể phù hợp với các nhà đầu tư ít tiền, về bản chất là họ có 5, 7, hay 10 triệu đồng cũng có thể giao dịch một hợp đồng. Tôi cho rằng một số lượng đông các nhà đầu tư mong muốn có một kênh đầu tư chính thống nào đó nó nhanh gọn, hiệu quả và đâu đó hiệu suất sinh lời cao.

T rong bối cảnh thị trường khó khăn như thời gian vừa qua thì thị trường chứng khoán phái sinh đã ngày càng chứng tỏ vai trò là công cụ phòng vệ rủi ro hiệu quả cho nhà đầu tư. Thị trường này tiềm năng là vậy, tuy nhiên, nhiều ý kiến đánh giá, tại Việt Nam vẫn chưa thực sự có nhiều nhà đầu tư tham gia vào thị trường này ? Theo quan điểm của ông thế nào?

Tôi vẫn nghĩ rằng một số nhà đầu tư nghe đến thị trường cổ phiếu thì quen hơn vì họ ít nhiều cũng có kiến thức về thị trường đó hơn. Còn với thị trường chứng khoán phái sinh, họ chưa quen chưa hiểu nhiều dẫn đến có một sự lo ngại. Bên cạnh đó, với 3 sản phẩm mà thị trường Việt Nam chúng ta mới được triển khai, chỉ có hợp đồng tương lai trên chỉ số VN30 là thu hút hơn cả đối với các nhà đầu tư cá nhân và tổ chức. Các sản phẩm khác dường như là không được thu hút sự quan tâm. Trong khi đó, sản phẩm phái sinh, tại sao nước ngoài đang ứng dụng, sử dụng và phát triển như vậy mà chúng ta lại chưa thực sự phát triển được tương xứng và chưa được sự đón nhận của nhiều nhà đầu tư? Ngay cả ở một số công ty hàng đầu như VPS chúng tôi thấy các tài khoản giao dịch trên thị trường chứng khoán phái sinh cũng chỉ đâu đó 3.000-4.000 tài khoản, đây là một tỷ lệ thấp so với số lượng nhà đầu tư trên thị trường. Trong khi đây lại là một kênh chính thống, được chuẩn hóa bởi cơ quan quản lý, được luật pháp quy định.

Vậy ông có thể chia sẻ thêm về thị trường chứng khoán phái sinh trên thế giới đã và đang phát triển như thế nào không?

Chúng ta thấy rằng, tại sao trước giờ mở cửa thị trường chứng khoán Mỹ thì các nhà đầu tư cũng hay để ý mấy con số như là hợp đồng tương lai trên chỉ số Dow Jones này, hợp đồng tương lai trên chỉ số S&P 500, hợp đồng tương lai trên chỉ số Nasdaq? Ở Việt Nam, chúng ta có hợp đồng tương lai trên chỉ số VN30. Nhà đầu tư họ đang đánh giá xem là thị trường cơ sở sẽ biến động như thế nào, để có thể hướng tới việc giao dịch hoặc đầu tư theo chỉ số đó. Còn đối với châu Âu thì hợp đồng tương lai trên chỉ số CAC40 hay là DAX của Đức chẳng hạn. Ở Châu Á thì chúng ta thấy, ví dụ thị trường Singapore ra đời năm 1983 thì cũng sau một vài năm từ giá trị giao dịch từ một vài trăm nghìn hợp đồng cho đến hiện tại, họ đã có hàng chục triệu hợp đồng theo phiên.

Thi trường Malaysia, Indonesia, Hàn Quốc ra đời thị chứng khoán phái sinh vào năm 1993, Thái Lan thì năm 1995. Tức là họ đã ra đời thị trường chứng khoán phai sinh và đi trước chúng ta đâu đó hàng chục năm.

Thị trường chứng khoán phái sinh ở Việt Nam thì ra đời từ tháng 8/2017. So với những nước khác thì đầu tiên họ có hợp đồng tương lai trên chỉ số và sau đó hai năm sau họ ra đời hợp đồng quyền chọn ngay. Nhưng chúng ta thấy từ năm 2017 đến giờ vẫn chưa triển khai được ngay hợp đồng quyền chọn. Giai đoạn đầu năm 2017, chúng ta có khoảng 370-380 hợp đồng/ngày, nhưng bây giờ chúng ta đã có những phiên lên đến là 400-450 nghìn hợp đồng. Tuy nhiên, nó vẫn là con số rất nhỏ so với hàng triệu, hàng chục triệu hợp đồng giao dịch trong ngày của các nước khu vực Châu Á.

Theo ông đâu là những giải pháp để giúp thị trường chứng khoán phái sinh có thể thu hút nhiều nhà đầu tư hơn trong thời gian tới?

Tôi hy vọng rằng trong tương lai thì Uỷ ban Chứng khoán cũng như các cơ quan liên quan sẽ sớm triển khai hệ thống KRX, hệ thống thanh toán bù trừ trung tâm…để chúng ta có thể sớm triển khai hoàn thiện hơn các sản phẩm chứng khoán phái sinh, hợp đồng quyền chọn và các hoạt động nghiệp vụ bán khống. Lúc đó, tôi nghĩ rằng thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam cũng sẽ có vị thế trên bản đồ khu vực, rồi sau đó hướng đến thị trường mới nổi và phát triển trên thế giới.

Ngoài ra, chúng ta cũng cần phải hỗ trợ, đào tạo kiến thức cho các nhà đầu tư. Các nhà đầu tư cũng cần hiểu hơn về các công cụ, về tài chính, chứng khoán, cổ phiếu, các sản phẩm, các công cụ phái sinh, hiểu nó là gì đã rồi sau đó chúng ta mới đi tiếp cận đến việc sử dụng nó thời điểm nào và như thế nào…Là một trong những công ty hàng đầu hiện nay, VPS chúng tôi cũng rất quan tâm hỗ trợ đào tạo cho các nhà đầu tư cá nhân, hướng dẫn họ tìm hiểu về sản phẩm, các công cụ tài chính khác nhau như cổ phiếu là gì, giao dịch chứng khoán phái sinh như thế nào, tạo cho họ những cộng đồng nhà đầu tư, tạo ra những khóa đào tạo miễn phí, giúp cho các nhà đầu tư tìm hiểu dễ dàng hơn, nhanh chóng hơn công cụ đầu tư. Sau đó thì thùy theo kiến thức, kinh nghiệm, khả năng và khẩu vị rủi ro, họ sẽ chọn lựa nên đầu tư vào đâu và như thế nào cho phù hợp.