Phát biểu tại phiên thảo luận trong khuôn khổ Kỳ họp Quốc hội thứ 7 khóa XIV, ĐBQH Thái Trường Giang ghi nhận thành quả của ngành giáo dục và đào tạo: "Nếu như năm 1945 nước ta có 95% dân số mù chữ, thì hiện nay con số đó đã đảo ngược lại thành 97% dân số biết chữ. Đây là một thành quả rất đáng tự hào trong đó có vai trò quan trọng của ngành giáo dục và đào tạo".
Tuy nhiên, ông Giang cũng băn khoăn: "Những gì đang diễn ra trong thời gian gần đây khiến tất cả chúng ta không khỏi lo lắng. Đôi khi còn nghi ngờ vai trò là quốc sách hàng đầu của giáo dục đào tạo".
Cụ thể, ông Giang chỉ rõ, chất lượng giáo dục không thực chất và bệnh thành tích trong giáo dục không những không giảm mà còn có chiều hướng gia tăng vì những giải pháp của ngành giáo dục hiệu quả thấp, ngành giáo dục không mạnh dạn đối diện với sự thật để làm cho kết quả học tập trở nên thực chất hơn, đúng với thực trạng hơn.
Ông Giang nhấn mạnh: "Thực chất sao được, nếu không phải là bệnh thành tích thì là gì khi mà lớp học có 43 học sinh thì có 42 học sinh giỏi và chỉ có duy nhất 1 học sinh loại khá? Còn bao nhiêu trường hợp tương tự như vậy? Theo tôi là có rất nhiều. Nếu chúng ta tiến hành một cuộc khảo sát, ngành giáo dục bây giờ, tìm được một học sinh yếu kém khó như mò kim đáy biển!
Thứ hai, mối quan hệ thầy trò ngày càng lỏng lẻo, đạo đức bị suy giảm. Dẫu biết những việc xảy ra giữa thầy và trò ở nơi này, nơi khác trong thời gian gần đây chỉ là những hạt sạn trong mối quan hệ cao quý từ bao đời nay giữa thầy và trò, nhưng nó cũng là hồi chuông cảnh báo cho chúng ta. Những người có trách nhiệm phải suy nghĩ và hành động".
Ông Thái Trường Giang trăn trở, thực tế hiện nay, làm thầy, làm cô giáo mà không dám cư xử với học trò của mình theo đúng nghĩa "thương cho roi cho vọt". Trước kia thầy cô có thể phạt học sinh quy gối, áp mặt vào tường khi vi phạm nội quy hay phạm lỗi, chính những hình phạt đó làm cho học trò ngoan hơn, nên người hơn. Còn bây giờ thì sao? Để giải quyết vấn đề này đòi hỏi nhà trường, gia đình và xã hội phải phối kết hợp chặt chẽ với nhau nhằm củng cố mối quan hệ thầy trò vô cùng đẹp đẽ và cao thượng đó".
Nói về vấn đề tiêu cực trong gian lận thi cử tại kỳ thi Trung học phổ thông quốc gia năm 2018, ông Giang cho rằng đây là "giọt nước tràn ly", buộc chúng ta phải xem xét và đánh giá lại hiệu quả, thực chất của việc nhập hai kỳ thi tốt nghiệp trung học và tuyển sinh đại học. Phải xem lại phương pháp coi thi, phương pháp chấm thi, nhằm hạn chế đến mức thấp nhất tiêu cực trong thi cử.
Nếu như trước kia tiêu cực trong thi cử chỉ diễn ra nhỏ lẻ thì giờ đây đã chuyển gian lận có tổ chức, quy mô lớn và tinh vi hơn. Gian lận diễn ra ở nhiều địa phương, do những người có chức có quyền, có tiền, có thế lực, trong và ngoài ngành giáo dục thực hiện.
Ông Giang nhận xét: "Tôi có thể gọi những hành vi gian lận năm 2018 là hành vi ăn cướp, là vô liêm sỉ! Vì đã đánh mất cơ hội, cướp mất tương lai của các cháu học thật và thi thật. Hành động gian lận thi cử đang làm băng hoại nền tảng xã hội, nền giáo dục nước nhà".
Từ những vấn đề nêu trên, Đại biểu Cà Mau đề nghị Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo phải nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng, đánh giá trúng, thực chất những tồn tại của ngành giáo dục để có những biện pháp mạnh mẽ hơn, quyết liệt hơn để cữu vãn nền giáo dục nước nhà.