Đằng sau sự tan rã của liên doanh Vinamilk – Kido

Theo đó, Vinamilk, công ty sữa lớn nhất Việt Nam, đã quyết định chấm dứt liên doanh với nhà sản xuất kem Kido có hiệu lực từ ngày 1/12. Lý do theo Vinamilk là vì “một số thay đổi nhất định trong quan điểm phát triển của hai bên”. Trong khi Kido cũng đưa ra nhận định tương tự, và giải thích thêm rằng những biến động khó lường của thị trường trong nước và kinh tế toàn cầu cũng là một yếu tố.

Nhiều sự kỳ vọng…

Liên doanh Vibev được đăng ký vào tháng 3 năm 2021 và bắt đầu với khoản đầu tư 400 tỷ đồng (16,3 triệu USD). Vinamilk nắm giữ 51% cổ phần và Kido còn lại.

Liên doanh giữa Vinamilk và Kido chính thúc tan rã.

Bà Mai Kiều Liên, Tổng giám đốc Vinamilk, khi đó cho biết đây là cái bắt tay win-win, bắt nguồn từ việc hai công ty nhìn thấy và nắm bắt cơ hội lớn để cùng có lợi. Cả hai đều có năng lực về nhà máy sản xuất, nghiên cứu phát triển sản phẩm, quản trị, điều hành doanh nghiệp và cộng thêm nguồn lực tài chính mạnh mẽ, nên sẽ đưa những mảng chung vào liên doanh để không bị xung đột lợi ích.

Trong khi ông Mai Xuân Trầm, Phó Tổng Giám đốc Kido đồng thời là Tổng Giám đốc Vibev , chia sẻ hai bên đã nghiên cứu trong thời gian dài trước khi bắt tay nhau. Ông đánh giá ngành hàng này có tiềm năng và quy mô lớn, không chỉ trong nước mà còn trên thế giới. Một trong những lợi thế của “đứa con chung” Vibev là việc được sở hữu mạng lưới xuất khẩu của Vinamilk tại 30 quốc gia trên thế giới, sẽ hỗ trợ đưa sản phẩm liên doanh ra quy mô quốc tế.

Mặc dù, đại dịch COVID-19 đã trì hoãn việc ra mắt sản phẩm, nhưng Vibev thời điểm đó đã có những mục tiêu đầy tham vọng như duy trì thị phần thống lĩnh thị trường nước đóng chai và sản xuất 150 triệu chai mỗi năm (tương đương doanh thu 2 nghìn tỷ đồng) trong vòng 5 năm.

Ông Mai Xuân Trầm, Tổng giám đốc Công ty TNHH Liên doanh Thực phẩm và Đồ uống Vibev.

Theo lý thuyết, một liên doanh ra đời thường nhằm mục đích có thể tận dụng các nguồn lực kết hợp của cả hai công ty để đạt được mục tiêu của liên doanh. Một công ty có thể có quy trình sản xuất được thiết lập tốt, trong khi công ty kia có thể có các kênh phân phối vượt trội.

Trong trường hợp này, liên doanh giữa Vinamilk và Kido thực sự là lý tưởng. Cả hai công ty trong liên doanh đều có thể tận dụng những mảng sản xuất sở trường của họ. Đặc biệt, dù cả hai có nền tảng, bộ kỹ năng hoặc chuyên môn khác nhau, nhưng khi kết hợp thông qua một liên doanh, mỗi công ty có thể hưởng lợi từ tiềm năng của nhau. Kido có quy trình sản xuất được thiết lập tốt, trong khi Vinamilk lại có các kênh phân phối vượt trội.

Nhưng giờ đây, mọi thứ đã tan vỡ khi “đường ai nấy đi”…

Vì đâu?

Trong quá khứ, người ta đã từng được chứng kiến những cuộc “hôn nhân” kết thúc trong lặng lẽ như cuộc chia tay của hai “gã khổng lồ” Nestle và Coca-Cola đầu năm 2018, cả hai đã đồng ý chấm dứt liên doanh trà đá Nestea sau 16 năm để theo đuổi các chiến lược riêng biệt.

Những liên doanh thường có vòng đời hữu hạn.

Các công ty đã thành lập Beverage Partners Worldwide vào năm 2001 để bán trà Nestea trên toàn thế giới, nhưng thương hiệu này đã phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ trà đá Lipton, được bán bởi liên doanh giữa Unilever và PepsiCo.

Tuy nhiên, sau đó Nestle đã công bố một cuộc cải tổ thương hiệu, thay đổi công thức và bao bì. Họ tuyên bố, thị trường trà pha sẵn đã phát triển và Nestle tin rằng đã đến lúc họ phải phát triển Nestea một cách độc lập, đồng thời thông báo kết thúc liên doanh vốn đã được thu hẹp lại trước đó.

Theo các chuyên gia phân tích, việc liên doanh giữa Nestle và Coca-Cola tan rã vì nhiều yếu tố nhưng yếu tố quan trọng nhất là vì định vị vị trí liên doanh trong các công ty mẹ tương ứng. Cũng là liên doanh nhưng thương hiệu Lipton là một trong 5 thương hiệu hàng đầu trong cả hai công ty mẹ, Unilever và PepsiCo, nên các nguồn lực và sự quan tâm tốt nhất được dành cho thương hiệu đó. Ngược lại, Nestea không phải là một thương hiệu quá quan trọng đối với cả hai công ty mẹ, kết quả là có ít sự chú ý hơn và ít nguồn lực hơn được sử dụng.

Quay trở lại với trường hợp của liên doanh Vibev, mặc dù công ty có được sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ hai thương hiệu quốc gia Vinamilk và Kido. Không chỉ là nguồn lực lớn, mà Vibev còn được nhiều lợi thế từ kênh phân phối rộng rãi của hai đơn vị này, từ các siêu thị, cửa hàng tiện lợi, cho đến các hàng tạp hóa và cả trang thương mại điện tử.

Bên cạnh đó, thị trường nước tươi rất mới mẻ, ít đối thủ và nếu có, cũng chỉ là các đơn vị nhỏ, công nghệ lẫn mạng lưới đều không thể so sánh với Vibev. Trên lý thuyết, liên doanh Vibev dường như đã sẵn sàng cho mục tiêu chinh phục thị trường mới của hai “ông lớn” của Việt Nam, nhưng có vẻ mọi thứ đã không được như ý muốn khi phải kết thúc trong lặng lẽ.

Trên thực tế, một liên doanh có thể có lợi cho các công ty tham gia, tận dụng các kỹ năng và tài sản của mỗi công ty để tạo ra một sản phẩm hoặc dịch vụ mới, tiếp cận một lĩnh vực mới của ngành, tiếp cận khách hàng mới và giảm cạnh tranh. Tuy nhiên, các liên doanh cũng có vòng đời hữu hạn khi doanh nghiệp đạt được mục tiêu hoặc nếu liên doanh không thành công.

Khi liên doanh đã đạt được mục tiêu của mình, nó có thể được thanh lý giống như bất kỳ hoạt động kinh doanh nào khác hoặc được bán. Ví dụ: vào năm 2016, Tập đoàn Microsoft đã bán 50% cổ phần của mình trong Caradigm, một liên doanh mà họ đã thành lập vào năm 2011 với General Electric Company vì cả hai đã hết mục tiêu hợp tác.

Có vẻ như ở đây, cả Vinamilk hay là Kido đều có những lý do riêng khi kết thúc liên doanh Vibev. Rõ ràng, mức độ thành công của sản phẩm liên doanh là không cao trong khi định vị của nó trong các công ty mẹ cũng không lớn và cả hai cũng đã có một chiến lược rút lui nhằm tiết kiệm thời gian, giảm chi phí, tránh bất kỳ cuộc chiến pháp lý tốn kém nào và tạo điều kiện tốt cho mỗi đối tác để có thể hợp tác trong tương lai.

Chỉ tiếc là liên doanh này có vòng đời khá ngắn ngủi khi còn nhiều thứ chưa thực hiện…