[Emagazine] Metro Nhổn - ga Hà Nội sau 12 năm: Chậm tiến độ, đội vốn 16.000 tỷ

Dự án đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến Nhổn - ga Hà Nội được phê duyệt năm 2009, do UBND TP. Hà Nội làm chủ đầu tư. Tuyến đường sắt dài 12,5 km với 12 ga, trong đó có 8,5km đi trên cao, 4 km đi ngầm.

Đoàn tàu thử nghiệm thuộc dự án tuyến đường sắt trên cao Nhổn - Ga Hà Nội đã được chạy thử từ Depot Nhổn đến ga S8 ngày 1/7/2021.

Tổng mức đầu tư được phê duyệt ban đầu 783 triệu euro, sau đó điều chỉnh tăng lên hơn 1,1 tỷ euro (tăng hơn 66%). Trong đó, có 957 triệu euro vốn ODA từ 4 nhà tài trợ quốc tế, phần còn lại là vốn đối ứng trong nước.

Tại quyết định phê duyệt dự án, Hà Nội dự kiến khởi công năm 2006 để hoàn thành năm 2010. Tuy nhiên, phải tới tháng 9/2010 dự án mới chính thức được khởi công trong chuỗi sự kiện chào mừng Đại lễ 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội, và tiến độ được lùi tới năm 2015. Sau khi lùi tiến độ nhiều lần, năm 2019, Hà Nội quyết định tách phần trên cao khai thác trước vào cuối năm 2021, đoạn đi ngầm hoàn thành cuối năm 2022. Tới nay, mốc hoàn thành tiếp tục lùi lần lượt tới cuối năm 2022 và năm 2025.

Trong báo cáo cập nhật tiến độ mới nhất gửi UBND TP. Hà Nội về dự án đường sắt Nhổn - ga Hà Nội , MRB cho hay, đến nay, tiến độ tổng thể dự án trên đạt khoảng 74,6%, tiến độ thi công đoạn trên cao đạt 95,2%.

Theo MRB, với đoạn trên cao, tới nay toàn bộ mặt bằng đã được bàn giao cho nhà thầu, không ảnh hưởng thi công, nhưng còn 177 hộ dân nhường đất xây dựng khu Depot (khu kỹ thuật) và đường dẫn có khiếu nại liên quan tới chính sách hỗ trợ tái định cư.

Về thi công đoạn trên cao và khu Depot, hiện có 6/8 gói thầu đã hoàn thành, chỉ đợi thử nghiệm và tích hợp hệ thống. Tuy nhiên, gói thầu CP05 (công trình kiến trúc khu Depot) vẫn chậm tiến độ khoảng 5 tháng so với kế hoạch.

Dự kiến gói thầu này phải kéo dài tới tháng 1/2023, ảnh hưởng trực tiếp tới việc bàn giao hệ thống đường ray và hệ thống vé cũng như mục tiêu vận hành thương mại đoạn trên cao vào tháng 12 tới. Theo ghi nhận, hiện tại công trường thi công Depot vẫn ngổn ngang giàn giáo, vật liệu xây dựng. Dù chậm tiến độ, nhà thầu thi công khu Depot chỉ huy động chưa tới 100 công nhân làm việc (đáp ứng được 1/3 so với yêu cầu).

MRB đã yêu cầu nhà thầu, đơn vị tư vấn tăng cường nhân lực, trang thiết bị thi công để đảm bảo tiến độ; đồng thời kiến nghị UBND TP. Hà Nội xử lý nhà thầu thi công khu Depot chậm tiến độ so với hợp đồng. Tuy nhiên, với những vướng mắc hiện tại, mốc hoàn thành phần trên cao cuối năm nay cũng chưa chắc có thể đạt được.

Theo UBND TP. Hà Nội, từ tháng 7/2021, liên danh 2 nhà thầu nước ngoài là Hyundai (Hàn Quốc) và Ghella (Ý) đã dừng thi công tại nhiều ga ngầm tuyến đường sắt đô thị Nhổn - ga Hà Nội với lý do không được bàn giao mặt bằng theo cam kết.

Đồng thời, các nhà thầu này đã 3 lần gửi khiếu nại yêu cầu dự án bồi thường hơn 114 triệu USD về việc chậm bàn giao mặt bằng thi công, dẫn đến chậm tiến độ, gây thiệt hại cho nhà thầu.

Ghi nhận của Nhadautu.vn, tại các công trường thi công 4 ga ngầm thuộc đoạn tuyến ngầm dự án đường sắt đô thị (metro) Nhổn - ga Hà Nội (ga Kim Mã, Cát Linh, Quốc Tử Giám, ga Hà Nội), tình trạng chung là không có bất kỳ hoạt động thi công thực địa nào. Phạm vi thi công các ga đều được quây rào chắn. Đường phố được phân luồng, hạn chế giao thông. Song, bên trong công trường không còn máy móc thiết bị thi công, cỏ dại mọc đầy.

Trước tình trạng này, tháng 10/2021, UBND TP. Hà Nội đã chỉ đạo UBND quận Đống Đa phối hợp với chủ đầu tư dự án ga ngầm S11 huy động máy móc, công nhân tiến hành giải tỏa ngôi nhà số 23 Quốc Tử Giám - công trình nằm trong vùng bị ảnh hưởng khi thực hiện đào thăm dò ngầm, cần bố trí tạm cư, phá dỡ.

Do là đối tượng phát sinh thêm, gặp nhiều vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng, ngôi nhà không được giải tỏa trong thời gian dài khiến cho tiến độ phần ga ngầm S11 đi qua khu vực này (theo hướng Quốc Tử Giám về ga Hà Nội) bị ngừng trệ suốt nhiều tháng.

MRB cho hay, mặt bằng ga Quốc Tử Giám đến nay đã được giải quyết xong, nhưng vẫn còn vướng mắc tại khu vực công trình phụ trợ phía nam ga Kim Mã. UBND TP. Hà Nội đã giao UBND quận Ba Đình hoàn thành, xử lý dứt điểm tồn tại trên trong tháng 6/2022.

Theo MRB, phát sinh trong GPMB đoạn ngầm là chưa có chính sách bồi thường, hỗ trợ đối với công trình bị ảnh hưởng do thi công, đối tượng phải tạm cư.

Vừa qua, Hà Nội đã phê duyệt khung chính sách với mức hỗ trợ tạm cư 6 triệu đồng/tháng/cặp vợ chồng; hỗ trợ phục hồi sinh kế cho chủ đất 1 tháng lương tối thiểu (4.420.000 đồng/người/tháng) và tối đa 16 triệu/hộ dân/tháng.

Cũng theo MRB, đến nay, tiến độ đoạn ngầm mới đạt 33%. Khi đoạn ngầm được thi công trở lại, giải pháp kỹ thuật sẽ được áp dụng để bù lại tiến độ do dừng thi công trong 11 tháng qua.

MRB đã trình UBND TP. Hà Nội điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án tuyến đường sắt Nhổn - ga Hà Nội (metro Nhổn - ga Hà Nội). Cụ thể, MRB Hà Nội đề xuất điều chỉnh thời gian thực hiện dự án từ giai đoạn 2009-2022 thành 2009-2029, trong đó đưa vào khai thác, vận hành đoạn trên cao trong năm 2022; vận hành toàn tuyến vào năm 2027 và hoàn thành bảo hành, quyết toán vào năm 2029.

MRB cũng đề nghị điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án là 34.532 tỷ đồng, tăng khoảng 4.905,24 tỷ đồng (tương đương khoảng 202,81 triệu Euro), việc điều chỉnh tổng mức đầu tư là do sự biến động của tỷ giá quy đổi (tiền Euro sang tiền đồng) khi thanh toán khối lượng thực hiện; do điều chỉnh thiết kế và các yêu cầu kỹ thuật để phù hợp với thực tế thi công và phương án vận hành; do chậm trễ tiến độ dẫn đến phải gia hạn thời gian thực hiện; cập nhật các chi phí trong tổng mức đầu tư; bổ sung các phần việc còn thiếu…

Trước khi dự án đường sắt Nhổn - ga Hà Nội được khởi công, dự án này từng được kỳ vọng là tuyến đường sắt đô thị đầu tiên của TP. Hà Nội đi vào hoạt động, góp phần giải quyết tình trạng ùn tắc của Hà Nội. Tuy nhiên, cho đến hiện tại, có thể nói đây là dự án chậm tiến độ nghiêm trọng nhất, đội vốn "khủng" nhất cả nước.

So với tổng vốn đầu tư ban đầu là 18.408 tỷ đồng từ năm 2006, kế hoạch hoàn thành vào năm 2010 thì đến nay, sau 3 lần điều chỉnh vốn và 4 lần lùi tiến độ, dự án sẽ tiêu tốn 34.532 tỷ đồng, tiến độ được lùi tới năm 2029. Ước tính, dự án chậm tiến độ 19 năm với vốn đầu tư tăng 16.000 tỷ đồng (tương đương 87,5%), phá vỡ mọi kỷ lục về đội vốn, chậm tiến độ của các dự án hạ tầng giao thông từ trước đến nay.

Chuyên gia giao thông - TS. Nguyễn Hữu Đức cho rằng, dự án đường sắt Nhổn - ga Hà Nội đội vốn, chậm tiến độ nhiều năm, nguyên nhân đầu tiên do năng lực của Ban quản lý dự án đường sắt Hà Nội (MRB) không đáp ứng được yêu cầu.

"MRB thiếu chuyên gia kỹ thuật tầm cỡ để đánh giá được các yếu tố của dự án, thay vì tư vấn báo cáo sao nghe vậy. Chẳng hạn, trong hồ sơ dự án có thiết bị cũ họ không dùng hết nên đưa vào dự án ở ta, cả dự án ở Hà Nội và TP.HCM đều bị thế, nhưng ban quản lý dự án không phát hiện. Khi phát hiện ra thì hợp đồng đã ký, lỗi do mình nên phải chịu", ông Đức nói.

Bên cạnh đó, theo chuyên gia trên, còn vấn đề phối hợp giữa các đơn vị chưa tốt, như phối hợp giữa MRB và các địa phương để tập trung giải phóng mặt bằng, thay vì cứ ngồi rồi chờ địa phương. Trong khi việc giải phóng mặt bằng trong khu vực đô thị nhà Hà Nội chưa bao giờ là chuyện dễ.