Kỳ vọng thu lời 5 lần các khoản đầu tư, và đây là cách Mekong Capital tạo ra kỳ tích

Chris Freund được sinh ra tại Mỹ, gốc là người Do thái, học ngành tâm lý tại đại học California. Trong một lần sang Việt Nam du lịch năm 1992, Chris đã "phải lòng" đất nước này và mong có ngày sẽ quay trở lại. Sau khi tốt nghiệp năm 1995, Chris đã gia nhập Templeton Asset Management, một nhà đầu tư thị trường mới nổi và mở văn phòng tại Việt Nam, tuy nhiên việc đầu tư vào các công ty nhà nước không như mong đợi đã khiến Templeton đóng cửa sau 3 năm, Chris quay lại Singapore làm việc nhưng vẫn nung náu được quay trở lại Việt Nam thành lập một quỹ đầu tư PE. Năm 2001, quỹ Mekong Enterprise Fund I ra đời với số vốn huy động 18,5 triệu USD. Ngày nay, Mekong Enterprise Fund III đã huy động khoảng 100 triệu (112) USD và trở thành quỹ đầu tư tư nhân hiệu quả nhất tại Việt Nam.

Một góc văn phòng Mekong Capital. Chris Freund, Tổng giám đốc Mekong Capital có niềm yêu thích đạo Phật, Chris đã từng sang Ấn Độ để tìm hiểu về Phật giáo sau đó sang Việt Nam du lịch

Tập trung vào các công ty trong ngành tiêu dùng và có khả năng mở rộng thành chuỗi, tính ở thời điểm hiện tại, Mekong Capital và các quỹ thành viên đã đầu tư vào 35 công ty sau 18 năm có mặt tại thị trường Việt Nam. Rất nhiều trong số đó đã cho kết quả đáng ngạc nhiên.

Khoản đầu tư vào Thế giới di động từ tháng 5/2007 đến tháng 1/2018 với tỷ suất sinh lời 57 lần, MWG từ 7 cửa hàng đã mở rộng trên 2.000 cửa hàng ra khắp cả nước.

Khoản đầu tư vào Golden Gate năm 2008 và thoái vốn vào năm 2014, thu lời gấp 9 lần sau 6 năm rưỡi, mở rộng từ 7 lên 69 cửa hàng với 11 nhãn hiệu khác nhau.

Khoản đầu tư vào Traphaco năm 2007, thoái vốn năm 2017 cũng cho lợi nhuận gấp 6.3 lần.

Khoản đầu tư vào PNJ năm 2007 thoái vốn năm 2016, lãi gấp đôi, tuy nhiên sau khi Mekong Capital thoái vốn giá cổ phiếu PNJ đã tăng gấp ba và sau này Chris Freund, Tổng giám đốc Mekong Capital cho rằng "đôi khi chúng ta cần phải giữ những người chiến thắng càng lâu càng tốt".

Tất nhiên Mekong Capital không phải là Midas để có thể sờ vào đầu cũng ra vàng. Giai đoạn đầu tiên từ năm 2002-2007, quỹ đã rất khó khăn để có thể tạo ra sự thay đổi đáng kể tại các công ty trong danh mục đầu tư.

"Chúng tôi đã gặp khá nhiều sai lầm, đặc biệt trong giai đoạn quỹ MEF I. Hầu hết các công ty không phát triển như mong đợi hoặc đạt được mục tiêu của họ. Thông thường, chúng tôi biết những gì các công ty cần phải làm, nhưng họ không có những người trong đội ngũ quản lý của họ có thể thực hiện một cách đáng tin cậy. Đơn cử như việc đầu tư vào các công ty gia đình, điều này thực sự khó khăn cho chúng tôi khi cố gắng xây dựng đội ngũ quản lý và kết quả không khả quan. Hầu hết các doanh nghiệp thành công trong danh mục của chúng tôi không phải là các công ty gia đình, như Thế giới di động họ có 5 thành viên sáng lập hay Golden Gates có 4", Chris Freund nhìn lại thời kỳ đầu.

Năm 2007, Chris Freund nhận ra rằng sức mạnh của việc tuyển dụng và một đội ngũ lãnh đạo hiệu quả rất quan trọng. Điều này có nghĩa là Mekong Capital cần phải có đội ngũ tuyển dụng nội bộ đủ mạnh để có thể giới thiệu các nhà quản lý có năng lực cho các công ty mà họ đầu tư. 

Năm 2010, Nguyễn Thị Minh Giang, một chuyên viên cao cấp tìm kiếm nhân sự của Navigos, nhà tuyển dụng nhân sự lớn nhất Việt Nam đầu quân cho Mekong Capital. Minh Giang chịu trách nhiệm chính trong việc hỗ trợ các vấn đề nhân sự tại những công ty trong khoản đầu tư của quỹ. Cô đóng vai trò là người truyền cảm hứng cho các công ty tham gia vào những cuộc chơi lớn hơn bằng việc áp dụng những thực hành tốt nhất trong nhân sự để có thể đạt đươc kết quả vượt trội, chứ không đơn thuần là những cải tiến nhỏ. 

Tại Mekong Capital, Minh Giang đồng thời chịu trách nhiệm chính trong việc tuyển dụng nhân sự và truyền lửa cho nhân viên để mọi người có thể sống và áp dụng những giá trị cốt lõi của công ty, tăng sự gắn kết, cam kết dài lâu giữa nhân viên, công ty và với tất cả những thành viên khác. Trong số các nhân sự cốt cán của Thế giới di động hiện tại, Mekong Capital đã giới thiệu ông Trần Kinh Doanh, người sau này lên vị trí Tổng giám đốc MWG thay cho ông Nguyễn Đức Tài, ông Đặng Minh Lượm giữ vai trò giám đốc nhân sự, Bob Willet, CEO của Best Buy hiện đang làm thành viên HĐQT và cố vấn cao cấp ...Chỉ trong vòng 5 tháng đầu năm 2019, đội ngũ của Minh Giang đã tìm kiếm 26 nhân sự cấp cao cho các công ty mà Mekong Capital đầu tư.

Nguyễn Thị Minh Giang, giám đốc Nhân tài và Văn hoá doanh nghiệp Mekong Capital

Mất 3 năm để tái cấu trúc quy trình nội bộ và đúc kết kinh nghiệm, năm 2010, Mekong Capital đưa ra phiên bản đầu tiên của bộ khung tạo giá trị được gọi là "Đầu tư lấy tầm nhìn làm định hướng" (Vision Driven Investing - VDI) với triết lý đồng hành với các công ty thuộc danh mục đầu tư để cùng thống nhất và đạt được một tương lai lớn hơn. Điều này sẽ giúp các công ty đạt được các mục tiêu dài hạn một cách bền vững.

"Chúng tôi không tự nghĩ ra nó (VDI), đây là những điều được đúc kết lại và được xếp cạnh nhau tạo thành một bộ khung giá trị dựa trên những gì hoạt động tốt của các công ty tốt nhất và những gì còn thiếu tại các công ty hoạt động kém, và chúng tôi cải tiến nó mỗi ngày", Chris Freund rất hào hứng khi nói về VDI.

Điều này giống như một danh sách các KPI (key performance indicator - các chỉ số quan trọng) mà đội ngũ Mekong Capital đặt ra cho các công ty mà họ đầu tư. Không phải KPI nào cũng giống nhau, nhưng bao trùm lên hết phải là văn hoá doanh nghiệp và đội ngũ quản lý và nhân sự, đây là hai yếu tố cốt lõi làm nền tảng để xây dựng mọi thứ khác.

Vision Driven Investing - Các tiêu chí giúp công ty đạt được các mục tiêu dài hạn một cách bền vững.

"Chúng tôi chỉ đầu tư vào các doanh nghiệp mà ban lãnh đạo có góc nhìn thực sự mở (open mind thinking), các công ty có văn hoá doanh nghiệp tốt sẽ phát triển mạnh mẽ", Chris Freund chia sẻ.

Có 14 điểm trong bộ VDI, chia làm 4 phần chính: Khung cốt lõi (về tầm nhìn, nhân tố tăng trưởng và các mốc thực hiện hàng năm, các chỉ số đo lường hiệu quả, báo cáo tài chính và quản trị, tạo ra kết quả đột phá); Con người (đội ngũ quản lý, giá trị cốt lõi và văn hoá, khen thưởng); Nguồn lực bên ngoài (quản trị doanh nghiệp, chuyên gia bên ngoài, khách hàng là trung tâm); Khả năng nhân rộng (tập trung vào lĩnh vực kinh doanh chính, chuyển đổi số, sao quyền và trách nhiệm).

Thế giới di động (MWG), khoản đầu tư mang lại lợi nhuận gấp 57 lần vốn bỏ ra ban đầu của Mekong Capital, có điểm số cao nhất trong bảng tính VDI. Khi tôi hỏi Chris Freund về việc Thế giới di động đạt được những điều này vì họ có ông Nguyễn Đức Tài, thuyền trưởng đã dẫn dắt MWG đạt đến thành công hiện tại, còn các công ty khác thì sao, có thể ban lãnh đạo của họ còn trẻ và chưa đạt đến độ chín?

"Ông Tài là một lãnh đạo tuyệt vời nhưng dưới ông ấy còn có 40.000 con người đang làm việc và họ làm tất cả mọi thứ, tôi sẽ chỉ cho bạn xem tại sao MWG lại đạt được điểm cao nhất trong danh sách của VDI. Họ có một tầm nhìn rõ ràng và đặt ra các kế hoạch cụ thể làm thế nào để tăng trưởng trong mảng kinh doanh của họ, họ đặt ra các KPI quan trọng như độ hài lòng của khách hàng, lấy khách hàng làm trung tâm và xây dựng văn hoá doanh nghiệp dựa trên điều đó. Họ muốn mọi nhân viên lắng nghe khách hàng từ cấp quản lý cao nhất cho đến nhân viên tại các cửa hàng.

Họ có một đội ngũ lãnh đạo thực sự mạnh (không chỉ có ông Tài) và quan trọng hơn là ở MWG các cấp được trao quyền. Ông Tài không phải là người quyết định tất cả mọi thứ và buộc các cán bộ cấp trung phải chịu trách nhiệm. Một trong các giá trị cốt lõi của MWG đề ra tính chính trực (minh bạch). Điều này có nghĩa là họ có trách nhiệm với những lời nói của mình và đó là lý do họ có thể vận hành một tập thể 40.000 con người tin tưởng lẫn nhau, bởi văn hoá doanh nghiệp với tính chính trực cho phép họ kỳ vọng đồng nghiệp của họ cũng chính trực như vậy.

Chế độ đãi ngộ ở MWG hoạt động tốt, chính sách ESOP (bán cổ phần cho cán bộ nhân viên) giúp cho vòng quay nghỉ việc ở MWG rất thấp vì nhân viên hài lòng với công ty. Một chương trình ESOP thành công là phải thu hút và giữ nhân tài. Kế hoạch ESOP của MWG không phải là công thức duy nhất phù hợp với mọi công ty và chúng tôi biết một số nhà đầu tư không hài lòng với nó. Nhưng sau này họ đều nhận ra nó thực sự có tác dụng", Tổng Giám Đốc Mekong Capital đưa ra ví dụ về một trường hợp thành công nhất của VDI.

Tất nhiên, không phải tất cả các công ty trong danh mục đầu tư của quỹ đều làm theo 100% những điều của VDI, nhưng các công ty có điểm cao nhất thường cho kết quả tốt nhất.

Chris cho rằng ở Việt Nam hầu hết các công ty không xây dựng văn hóa doanh nghiệp có chủ ý - họ thường bị ảnh hưởng nặng nề bởi tính cách của người sáng lập hoặc CEO. "Hãy tưởng tượng sự khác biệt giữa một công ty coi trọng sự minh bạch, nơi nhân viên chịu trách nhiệm với lời nói và việc làm của mình, so với một công ty mà mọi người không thể dựa vào nhau và sau đó đổ lỗi cho người khác về lỗi lầm của họ".

Danh mục đầu tư hiện tại của Mekong Capital gồm 9 công ty bao gồm F88, Yola, Nhất Tín, Vua Nệm, Chảo Đỏ, Precita, Pharmacity và gần đây nhất là Pizza 4P. Với kinh nghiệm sẵn có trong việc mở rộng chuỗi, Mekong Capital tin rằng các công ty quỹ đầu tư sẽ bứt phá trong thời gian tới.

Các khoản đầu tư mới của Mekong Capital

"F88 tăng trưởng rất nhanh, họ đều vượt các mục tiêu mà chúng tôi đặt ra về số cửa hàng mở mới, giá trị trung bình mỗi khoản vay. Thời gian qua họ mở rộng rất nhanh tại TP.HCM, tốc độ tăng trưởng năm qua đạt 300%", Chris chia sẻ về chuỗi cầm đồ F88 mà họ đầu tư năm 2017.

Trong khi đó, với Pizza 4P's, mục tiêu của nhà hàng này muốn mang lại 10 triệu nụ cười và mỗi khách hàng trải nghiệm tại cửa hàng đều cảm thấy hạnh phúc. "Chúng tôi muốn hỗ trợ họ trong việc xây dựng đội ngũ quản lý và mở rộng chuỗi", Chris chia sẻ về khoản đầu tư mới nhất của Mekong Capital. Dường như khẩu vị của quỹ rất thích đầu tư vào chuỗi nhà hàng, khi thu nhập trung bình của người dân Việt Nam đang tăng lên nhanh chóng đặc biệt tại các đô thị lớn.

Pharmacity, một trong các công ty trong danh mục của Mekong Capital dự kiến sẽ mở rộng mạng lưới của mình lên hơn 1.000 cửa hàng trên toàn quốc vào năm 2021. Thời điểm hiện tại, số lượng nhà thuốc của Pharmacity là 200 cửa hàng tại TP.HCM, Cần Thơ, Bình Dương, Vũng Tàu và Hà Nội, trở thành chuỗi bán lẻ dược phẩm lớn nhất Việt Nam.

Mekong Capital đặt ra mục tiêu mỗi khoản đầu tư sẽ thu về gấp 5 lần. "Nếu đầu tư 1 đô la, chúng tôi sẽ thu về 5 đô la, chúng tôi sẽ đầu tư trên 5 năm hoặc có thể đến 10 năm, tuỳ từng công ty", Chris chia sẻ.