Những lý do giúp Daniel Zhang là người được Jack Ma lựa chọn kế nhiệm tại Alibaba

Ngày 10/9/2019, "đế chế" thương mại điện tử của Trung Quốc, Alibaba, chính thức đổi vị trí chủ tịch, từ Jack Ma, người giàu thứ 21 thế giới, sang Daniel Zhang, vị CEO sinh năm 1972 (Nhâm Tý) đã gắn bó với công ty này 12 năm. 

Người luôn sống với những ý tưởng mới

Trước khi gia nhập Alibaba, Daniel Zhang là Quản lý cao cấp tại chi nhánh, Cố vấn kinh doanh và kiểm toán của PwC, sau đó là Giám đốc tài chính (CFO) tại công ty game hàng đầu Trung Quốc, Shanda Interactive Intertainment. Bản thân ông Zhang khi nhìn lại thừa nhận rằng có lẽ bản thân đã chọn sai nghề đầu tiên. Tuy nhiên, đây là công việc cho ông Zhang nhiều cơ hội để học những kỹ năng cơ bản và tiếp xúc với nhiều khách hàng ở các lĩnh vực khác nhau.

Jack Ma tuyển dụng Zhang từ Shanda Interactive Entertainment vào năm 2007. Vì người sáng lập Shanda, Chen Tianqiao, là bạn lâu năm và là doanh nhân nổi tiếng nên Jack Ma từng đến nhà của ông Chen để ăn tối và xin lỗi trực tiếp cho việc tuyển dụng ông Zhang.

Zhang bước chân vào Alibaba và bắt đầu công việc với một vị trí ở Taobao, một trang thương mại điện tử của tập đoàn này. Ông giữ chức vụ giám đốc tài chính và sau đó vào năm 2008 giữ vị trí giám đốc vận hành và tổng quản lý Taobao Mall, mảng kinh doanh chiến lược của Alibaba. Năm 2011, Zhang lên chức chủ tịch của Tmall.com khi trang này được tách thành một doanh nghiệp con độc lập.

Một trong những thành tích xuất sắc nhất của Zhang khi làm tại Tmall.com là việc sáng tạo ra Lễ Độc thân 11/11 của Alibaba. Được khởi động từ năm 2009, nhiều năm trước khi Amazon triển khai ngày mua sắm Prime Day, Lễ Độc thân hiện là sự kiện mua sắm lớn nhất thế giới, mang về mức doanh thu vượt cả Alibaba và gấp 4 lần quy mô của ngày lễ mua sắm Black Friday và Cyber Monday cộng lại. Ông Zhang đã dành hàng tháng trời thuyết phục các nhà bán hàng tham gia sự kiện này. Doanh thu của Lễ Độc thân đạt 135 triệu USD trong năm thứ hai, sau đó là 5,8 tỷ trong năm thứ 5. Năm 2019, doanh số của Lễ Độc thân trên các nền tảng thương mại của Alibaba đạt kỷ lục 38 tỷ USD.

Một ý tưởng mới gần đây của ông Zhang cũng được cho là sẽ làm nên bước ngoặt cho Alibaba, đó là cửa hàng bán lẻ Freshippo, một sự kết hợp giữa cửa hàng tạp hóa, nhà hàng và ứng dụng giao hàng, sử dụng robot và nhận diện gương mặt để tăng tốc việc giao nhận và thanh toán. Freshippo ra đời chủ yếu để giải quyết vấn đề mà các công ty thương mại điện tử truyền thống không làm được, là giao thực phẩm tươi sống tới khách hàng theo yêu cầu.

Dự án Freshippo trở thành một phần chính trong kế hoạch mà ông Zhang dành cho tương lai của Alibaba, với 150 cửa hàng tại 17 thành phố Trung Quốc. Trong một cửa hàng Freshippo tại Hàng Châu, những thùng nhựa tự động chạy theo đường ray trên trần nhà, thu thập hàng hóa trong cửa hàng cho những đơn hàng trên mạng. Nhân viên giao hàng sẵn sàng vận chuyển hàng hóa đến bất kỳ đâu trong bán kính 3 km chỉ trong 30 phút.

Theo thông tin từ Alibaba, ông Zhang cũng là người định hướng Alibaba đầu tư vào Alibaba Health, Haier, In+me Retail, Singapore Post và là thành viên HĐQT của nhiều công ty lớn, trong đó có mạng xã hội lớn nhất Trung Quốc, Weibo.

Trả lời phỏng vấn của Bloomberg, ông Zhang chia sẻ: “Mọi công ty đều có một vòng đời. Nếu chúng tôi không giết mảng kinh doanh hiện tại của mình, sẽ có người làm việc đó. Vì thế tôi thà chứng kiến những công ty mới của mình loại bỏ công ty hiện tại.”

Trong một cuộc phỏng vấn hồi tháng 9 với tạp chí McKinsey Quarterly, ông Daniel Zhang cho biết ông thường làm một cuộc tự đánh giá vào mỗi dịp Tết Nguyên đán để đánh giá số lượng ý tưởng và mảng kinh doanh mà ông khởi động trong năm trước đó. Điểm quan trọng của quá trình này là tập trung phân tích những cơ hội mới, chứ không hẳn là hiệu suất làm việc hiện tại.

"Bây giờ chúng có thể là những ý tưởng mới, rất nhỏ, nhưng trong tương lai, chúng có thể lớn hơn rất nhiều. Thậm chí, có thể chúng sẽ trở thành một mảng kinh doanh chính của Alibaba", ông Zhang nói.

Zhang cho phép nhân viên Alibaba cơ hội để thử nghiệm những ý tưởng mới, nhưng một khi đã đưa ra quyết định, ông rất cứng rắn và muốn có kết quả cụ thể. "Tôi nói chuyện rất nhẹ nhàng nhưng tôi luôn đưa ra những quyết định cứng rắn", vị tân chủ tịch của Alibaba thừa nhận.

Nhà sáng lập Alibaba, Jack Ma (bên trái) và ông Daniel Zhang (bên phải) tham dự lễ rung chuông IPO trên sàn NYSE vào năm 2015. Thời điểm này, Daniel Zhang vẫn đang là CEO của Alibaba. Ảnh: Reuters.

"Tôi và công ty có trách nhiệm để cho những người trẻ hơn và tài năng hơn tiếp quản vai trò lãnh đạo, để họ kế thừa sứ mệnh của chúng tôi, để mọi người có thể làm kinh doanh dễ dàng hơn ở bất kỳ nơi đâu", cựu chủ tịch của Alibaba viết.Ngay cả Jack Ma, trong lá thư gửi cổ đông, cũng khen ngợi người sắp kế nhiệm mình là có “năng lực phân tích vô song”, đón nhận trách nhiệm với niềm đam mê và có can đảm đổi mới, thử nghiệm mô hình kinh doanh sáng tạo. Việc bổ nhiệm Daniel Zhang cũng nằm trong chiến lược trẻ hóa bộ máy lãnh đạo Alibaba mà Jack Ma đề ra.

Còn ông Joseph Tai, Phó chủ tịch kiêm Giám đốc tài chính Alibaba, thừa nhận không thể theo kịp về trí tuệ và năng lượng của Zhang song chính sự thấu đáo và khiêm nhường mới là đức tính nổi bật nhất của vị chủ tịch này.

Cũng giống như nhiều nhân viên khác của Alibaba, ông Zhang có biệt danh là Xiaoyaozi, là tên của một nhân vật trong tiểu thuyết võ thuật Trung Quốc với ý nghĩa là sự tự do và không bị ràng buộc. Được biết, ông Zhang thậm chí sử dụng cả biệt danh này trên danh thiếp của mình.

Theo mô tả của Bloomberg, ông Zhang là một người kín tiếng, tới mức cha mẹ của một nhân viên Alibaba từng nhầm ông với người gác cổng khi họ tới thăm trụ sở công ty tại Hàng Châu. Tại Trung Quốc, Zhang không nổi tiếng như Jack Ma với những bài diễn thuyết thu hút lượng khán giả khổng lồ. Zhang có "giọng nói nhỏ nhẹ" và thường khá ngập ngừng trong các cuộc gọi bằng tiếng Anh với nhà đầu tư. Phong cách lãnh đạo của ông Zhang và Jack Ma dường như cũng đối lập nhau, trong khi Ma được đánh giá là người có tầm nhìn lập dị, Zhang lại được mô tả là điềm tĩnh và tự chủ hơn.

Những bí kíp lãnh đạo của chủ tịch Alibaba

Từ khi trở thành CEO cho Alibaba vào tháng 5 năm 2015, Daniel Zhang “bỏ túi” cho mình nhiều chiến thuật giúp bản thân có thể vượt qua các thử thách mỗi ngày. "Trong thế giới kinh doanh, sự phấn khích không bao giờ kết thúc, sự cạnh tranh cũng không bao giờ dừng lại. Bạn phải tỉnh táo mọi lúc, phải luôn mở mắt ngay cả trong giấc ngủ. Bạn phải luôn học hỏi và đổi mới", ông Zhang nói.

Cuộc họp chính là nơi để tìm ra khuyết điểm, không phải để cập nhập tình hình kinh doanh

Daniel Zhang là một “tín đồ” của những phương thức giao tiếp hiệu quả, vì thế ông luôn yêu cầu nhân viên của mình phải trình bày các thông tin hay tài liệu liên quan trước mỗi buổi họp. Zhang nhận ra rằng cuộc họp là một trong những hình thức tệ nhất dùng để chia sẻ thông tin. “Những cuộc họp chỉ hiệu quả nhất khi bạn biết cách tóm lược nó sao cho ngắn gọn”, ông Zhang viết trên Fast Company.

Ông luôn cố gắng thu thập tất cả thông tin trước mỗi buổi họp và sử dụng chúng cho việc thảo luận, tranh luận và đưa ra quyết định. Nhờ vào cách này, mọi người có thể sử dụng tất cả thời gian để cùng nhau tìm ra yếu điểm trong các chiến lược kinh doanh cũng như trong lối tư duy của mỗi người.

Thông thường, Daniel Zhang sẽ bắt đầu với những câu hỏi cơ bản có thể bản thân ông tìm ra câu trả lời, và để xem người trình bày có thật sự hiểu vấn đề hay không. Nếu người đó có thể phản hồi tốt các câu hỏi ngẫu nhiên mà ông đưa ra, đó chính là dấu hiệu cho thấy rằng họ đang làm khá chỉnh chu phần việc của họ. Còn những ai đang lúng túng với câu trả lời của mình có nghĩa họ vẫn chưa hiểu đúng vấn đề. Khi có linh cảm về trường hợp này, Daniel Zhang sẽ có xu hướng thúc đẩy họ bằng cách đặt ra nhiều câu hỏi hơn, nhằm mục đích đi thẳng vào mục tiêu hơn và lấp đầy các lỗ hổng trên phương án được đưa ra đó.

Tất cả cuộc họp của ông đều phải có biên bản và mục phân công nhiệm vụ. Theo Zhang, cuộc họp mà thiếu đi các kết luận khả thi thì đều là những cuộc gặp gỡ vô ích. Ông cũng nhận ra rằng các cuộc họp theo phong cách thuyết trình có thể hữu ích nhưng nên được tổ chức một hay hai lần một năm là đủ. Trong cuộc sống công việc thường lệ, cuộc họp không phải là nơi để cập nhật thông tin mới cho mọi người, đó là nơi để mọi người tìm ra được các khuyết điểm và tranh luận về cách để xử lí các khuyết điểm đó.

Dám đưa ra các quyết định thiếu hoàn hảo, ngay cả khi chúng sai

Daniel Zhang phải đối mặt với những quyết định hóc búa mỗi ngày. Thực tế là, những việc nào dễ dàng thì chẳng bao giờ đến lượt ông cả. Vì thế, ông nỗ lực hết sức để đưa ra những quyết định mang tính thách thức mà một không ai trong tổ chức dám làm, ngay cả khi quyết định đó có thể dẫn tới một cuộc tranh cãi. “Quan trọng là bạn có đủ bản lĩnh đảm nhận trách nhiệm nặng nề này hay không”, ông Zhang viết.

Nỗi lo sợ lớn nhất không đến từ sự đúng sai của mỗi quyết định. Bởi mọi người luôn luôn có thể sửa sai nếu mọi việc không đi theo đúng hướng. Nỗi sợ lớn nhất chính là tình trạng tê liệt xuất phát từ việc bạn không thể đưa ra một quyết định nào cả.

“Các nhà lãnh đạo cần có bản lĩnh quyết đoán, ngay cả khi sự lựa chọn đó thiếu hoàn hảo đi chăng nữa”. Trong một số trường hợp, bạn sẽ không thể phân định đúng sai một cách rõ ràng. Bạn sẽ nhận ra rằng nếu mình có quyết tâm, gần như mọi thứ đều khả thi dù con đường đó có gồ ghề hơn. Quan trọng là bản thân phải luôn tiến về phía trước.

Theo kinh nghiệm của ông Zhang, những người đổi mới thường không có đủ kiên nhẫn để tìm ra con đường tốt nhất để giải quyết vấn đề. Các giám đốc tài chính có thể đưa ra các con số hoặc dự báo chính xác, nhưng nếu bạn cứ do dự hành động cho đến khi mọi thứ được tính toán ra, bạn có thể mất đi lợi thế của người dẫn đầu.

Thật không dễ để thực hiện kế hoạch khi mọi thứ vẫn chưa được hoàn thiện, nhưng đó chỉ là điều kiện cần. Khi các kế hoạch vẫn chưa rõ ràng, bạn nên tin tưởng vào trực giác của mình. Các nhà lãnh đạo cần có niềm tin vào nhóm của mình nếu họ muốn công việc tiến triển. Zhang luôn mong muốn tất cả quản lý của Alibaba đều có bản lĩnh để tạo ra cơ hội, bao gồm cả bản lĩnh để gánh vác mọi rủi ro đến với công ty.

Daniel Zhang rút ra cho mình nhiều chiến thuật giúp bản thân thể vượt qua các thử thách mỗi ngày. Ảnh: Alibaba.

Dừng việc phối hợp không có mục đích

Nói về vấn đề này, ông Zhang nhận ra rằng hành động mang tính quyết định nhất đều đến từ những người ở vị trí tiền tuyến. Nếu mọi thứ phải được quyết định thông qua nhóm điều hành trung tâm, nhiều cơ hội sẽ bị vụt mất.

Đôi khi việc phối hợp trong công việc lại phản tác dụng. “Bạn không cần phải làm việc với nhóm của mình nếu họ không có chung một mục tiêu với bạn. Nó giống như là đang trói chân hai người đang đi hai hướng khác nhau vậy. Chúng ta cần phải khiến cho mọi việc trở nên càng đơn giản càng tốt. Nếu một vấn đề có thể được giải quyết bởi một bộ phận, bộ phận khác không cần thiết phải tham gia vào”, theo ông Zhang.

Với sự phát triển của công nghệ số và truyền thông mạng như hiện nay, việc quản lí trở nên dễ dàng hơn, cho phép đội nhóm trong cùng một mạng lưới làm việc với nhau một cách hiệu quả. Nhà lãnh đạo không cần thiết lúc nào cũng có mặt ở trụ sở chính và cả nhân viên công ty cũng vậy. Mọi người đều được kết nối trong một hệ thống truyền thông toàn cầu.

Sẵn sàng định nghĩa lại mọi thứ

“iPhone đã tái định nghĩa các dòng điện thoại thông minh, khiến màn hình cảm ứng trở thành một quy chuẩn khái niệm mới. Đó chính là một trong những ví dụ yêu thích của tôi khi nói về việc một sáng kiến đơn thuần cũng có thể làm thay đổi thế giới. Tương lai không được tạo ra bằng cách phân tích quá khứ”.

Các nhà lãnh đạo cần phải mạnh dạn trong việc dám đưa ra câu hỏi cho cái mà họ nghĩ là họ biết. Sự đổi mới thật sự không nằm ở quá khứ, mà ở tương lai phía trước.

Nhưng điều đó không có nghĩa là xóa sạch đi tất cả. Tái cấu trúc là từ mà ông Zhang hay sử dụng. Ông tin rằng việc bố trí lại những bộ phận hiện có của công ty sẽ tạo ra nhiều phương thức hoạt động mới mẻ hơn. Đó là cách Alibaba đang nỗ lực thực hiện ở mảng bán lẻ.

Đừng mất thời gian với những con số

Cho đến nay, thứ mà mọi người quan tâm nhất trong suốt chương trình mua sắm ngày Lễ Độc thân 11/11 vẫn là con số giá trị giao dịch. Mỗi năm, mọi người đều hỏi ông Zhang về một con số ước tính, nhưng ông luôn từ chối cung cấp thông tin, ngay cả khi Jack Ma có yêu cầu. “Châm ngôn của tôi là người chia bài thì không tham gia đánh cược”, chủ tịch của Alibaba chia sẻ.

“Mỗi người có một cách đo lường sự thành công khác nhau. Đối với tôi, việc quan trọng nhất chính là mình đã tiến triển được bao nhiêu trong cách vận hành công ty mỗi ngày”.

Tương tự, giá cổ phiếu của Alibaba thường được coi là thước đo để đánh giá năng suất công việc của CEO. Tuy nhiên, đối với Daniel Zhang, con số này không hề quan trọng. Giá cổ phiếu thấp không có nghĩa là công ty đó đang rơi vào tình cảnh tồi tệ. Còn giá cổ phiếu tăng vọt có nghĩa là tình hình khả quan hơn so với cách mà ta nhìn nhận nó.

Ông Zhang tin rằng điều quan trọng là nhận thức được rằng mỗi thị trường đều có logic riêng của nó, và ta phải chấp nhận điều đó. “Chúng ta phải tin rằng thước đo thành công không nằm ở những lúc khó khăn hay vinh quang, mà nằm ở giá trị lâu dài ta đang tạo dựng. Và giá trị lâu dài lại không được phản ánh một cách trọn vẹn chỉ qua vài con số nào đó”.

Nghỉ ngơi để dám mơ lớn

Áp lực công việc là điều không thể tránh khỏi và giấc ngủ ngon mỗi ngày chính là điều cần thiết. Lợi thế cạnh tranh lớn nhất của Daniel Zhang có lẽ là ông có thể ngủ ngon dù cho ngoài kia có sóng gió như thế nào. Ông Zhang có một mẹo để nhanh chóng chìm sâu vào giấc ngủ và tự giác thức dậy vào sáng hôm sau mà không cần đồng hồ báo thức.

“Hãy nhớ rằng nên có một giấc ngủ thật chất lượng vào buổi tối. Mỗi nhà lãnh đạo cần tỉnh táo và tràn đầy năng lượng để có thể đưa ra các quyết định sáng suốt và lên kế hoạch rõ ràng cho tương lai, để mơ những giấc mơ lớn”.