Nút thắt thoái vốn: Vẫn khó xác định giá trị tài sản các yếu tố vô hình

Đã qua hơn 1 tháng kể từ ngày Nghị định số 32/2018/NĐ-CP ngày 8/3/2018 của Chính phủ với nhiều quy định mới về thoái vốn nhà nước, chính thức có hiệu lực, những hướng dẫn cụ thể vẫn chưa được ban hành để thực hiện. 

Những điểm mới liên quan đến xác định giá khởi điểm bán cổ phần được quy định tại Nghị định số 32 như: định giá thương hiệu, quyền sử dụng đất giao, đất thuê, quyền sở hữu trí tuệ, giá trị văn hóa, lịch sử... nếu không được hướng dẫn kịp thời rất có thể sẽ chậm tiến độ thoái vốn tại các doanh nghiệp có vốn đầu tư của Nhà nước.

Gần đây, có khá nhiều thay đổi trong các quy định liên quan bán vốn Nhà nước. Căn cứ vào một số văn bản pháp luật mới được ban hành gần đây như: Nghị định số 147/2017/NĐ-CP của Chính phủ sửa đổi Nghị định số 151/2013/NĐ-CP về chức năng, nhiệm vụ và cơ chế hoạt động của SCIC và Nghị định số 148/2017/NĐ-CP của Chính phủ về Điều lệ tổ chức và hoạt động của SCIC ban hành ngày 25/12/2017.

Bên cạnh đó, Nghị định số 32/2018/NĐ-CP, yêu cầu thực tế về việc tính giá trị quyền sử dụng đất và quyền sở hữu trí tuệ khi bán cổ phần của SCIC tại doanh nghiệp cũng như việc xem xét, đánh giá các thông lệ quốc tế tiên tiến trong các hoạt động tương tự đã đặt ra yêu cầu về việc sửa đổi Quy chế bán cổ phần tại doanh nghiệp của SCIC.

Một trong những sửa đổi quan trọng của Nghị định 32/2018/NĐ-CP là về nguyên tắc chuyển nhượng vốn nhà nước, vốn của doanh nghiệp Nhà nước tại doanh nghiệp khác. 

Trong đó, một loạt nguyên tắc được nêu ra như: chuyển nhượng vốn phải đúng tiêu chí phân loại doanh nghiệp Nhà nước, doanh nghiệp có vốn nhà nước và danh mục doanh nghiệp Nhà nước sắp xếp theo giai đoạn do Thủ tướng Chính phủ ban hành; không thuộc phạm vi ngành, lĩnh vực được Nhà nước đầu tư bổ sung vốn để duy trì tỷ lệ cổ phần, vốn góp của Nhà nước.

Để xác định giá khởi điểm khi chuyển nhượng, doanh nghiệp Nhà nước lựa chọn ký hợp đồng thuê tổ chức có chức năng thẩm định giá để xác định, đảm bảo tuân thủ quy định của pháp luật về thẩm định giá... 

Theo quy định tại Nghị định 32/2018/NĐ-CP, khi xác định giá khởi điểm bán cổ phần thì phải thuê tổ chức có chức năng thẩm định giá để xác định, đảm bảo tuân thủ quy định của pháp luật về thẩm định giá.

Các đơn vị thẩm định giá sẽ thực hiện xác định giá trị doanh nghiệp dựa trên các quy định tại Tiêu chuẩn thẩm định giá số 12 về Thẩm định giá doanh nghiệp do Bộ Tài chính ban hành kèm theo Thông tư số 122/2017/TT-BTC ngày 15/11/2017 và các tiêu chuẩn có liên quan khác.

Mặc dù Tiêu chuẩn thẩm định giá số 12 đã quy định một cách chi tiết các cách tiếp cận (từ thị trường, từ chi phí và từ thu nhập) và phương pháp thẩm định giá doanh nghiệp tương ứng nhưng qua trao đổi với một số đơn vị thẩm định giá và thực tế triển khai bán cổ phần tại SCIC cho thấy không dễ để đáp ứng được các quy định tại Nghị định 32 vừa ban hành. 

Một cán bộ của SCIC chia sẻ, khi nghiên cứu các doanh nghiệp thuộc danh mục đầu tư của SCIC cho thấy các tài sản vô hình của doanh nghiệp thường gồm giá trị quyền sử dụng đất giao có thu tiền sử dụng đất, giá trị quyền sử dụng đất nhận chuyển nhượng, giá trị tiền thuê đất trả tiền một lần cho toàn bộ thời gian thuê, phần mềm máy tính, nhãn hiệu đã được cấp văn bằng bảo hộ (ví dụ nhãn hiệu FPT, nhãn hiệu Vinacontrol, nhãn hiệu Nhựa Tiền Phong....), bằng phát minh, sáng chế, bản quyền thuốc và các tài sản quyền sở hữu trí tuệ khác.

Ngoài ra, mặc dù không được hạch toán cụ thể trên báo cáo tài chính nhưng không loại trừ việc doanh nghiệp còn có thể các tài sản vô hình khác như giá trị văn hóa, lịch sử, bí quyết kinh doanh... 

Tuy nhiên, trên thực tế, việc chứng minh sự tồn tại và xác định giá trị các tài sản mang yếu tố vô hình này không hề dễ dàng.

Lũy kế từ khi thành lập đến 31/12/2017, SCIC đã bán vốn tại 986 doanh nghiệp (trong đó bán hết vốn tại 885 doanh nghiệp, bán một phần vốn tại 82 doanh nghiệp và bán quyền mua tại 19 doanh nghiệp) với giá vốn là 8.332 tỷ đồng và thu về 36.989 tỷ đồng (bao gồm bán 8,73% cổ phần tại Vinamilk), gấp hơn 4,4 lần giá vốn (mức bình quân cả nước giai đoạn 2011 - 2015 là 1,48 lần).   

Từ nay đến 2020, SCIC sẽ thoái vốn tại khoảng 132 doanh nghiệp. Để hoạt động bán vốn của SCIC tại doanh nghiệp được triển khai thuận lợi, góp phần đẩy nhanh quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, Tổng công ty đã có công văn gửi Bộ Tài chính và các cơ quan chức năng, đề xuất nhiều giải pháp. 

Trong đó, kiến nghị cơ quan quản lý nhà nước sớm ban hành văn bản hướng dẫn thi hành Nghị định 32/2018/NĐ-CP, nhất là các nội dung liên quan đến chuyển nhượng vốn nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp, như: cách xác định giá trị quyền sử dụng đất thuê trả tiền hằng năm, giá trị quyền sở hữu trí tuệ và tài sản vô hình khác, bao gồm giá trị văn hóa, lịch sử khác.

Trong khuôn khổ dự án Chương trình đối tác chiến lược Australia-World Bank giai đoạn 2 (VN-ABP2), sáng ngày 14/6/2018, Tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) đã phối hợp cùng với World Bank tổ chức Hội thảo tư vấn "Hoàn thiện quy chế bán cổ phần tại doanh nghiệp - Nhìn từ góc độ chuyên gia và các bên có liên quan". 

Hội thảo đã nhận được sự quan tâm của đại diện đến từ các cơ quan quản lý nhà nước và các chuyên gia độc lập cho những nội dung cần sửa đổi của Quy chế bán cổ phần tại doanh nghiệp.

Theo ông Nguyễn Chí Thành, Phó Tổng giám đốc phụ trách SCIC, việc sửa đổi quy chế bán cổ phần tại doanh nghiệp của SCIC đã được SCIC triển khai từ cuối năm 2017. Đến nay, dự thảo lần cuối của Quy chế đã được hoàn thiện. 

SCIC hy vọng hội thảo sẽ nhận được nhiều ý kiến đánh giá, góp ý quý báu để cơ quan này có thể hoàn thiện nội dung và sớm ban hành Quy chế bán cổ phần tại doanh nghiệp, tạo khuôn khổ rõ ràng cho hoạt động thoái vốn tại doanh nghiệp của SCIC trong thời gian tới, đặc biệt là hoạt động thoái vốn tại các doanh nghiệp lớn, đảm bảo minh bạch và hiệu quả tối ưu cho nhà nước.