Quy tắc giúp “cá bé” tồn tại trên thị trường chứng khoán

Cá mập trên thị trường chứng khoán. Họ là ai?

Trong thế giới đại dương, cá mập được ví như "chúa tể biển cả", với đặc tính săn mồi theo đàn. Cá mập cũng là thuật ngữ để chỉ những nhà đầu tư hay tổ chức có tiềm lực tài chính và sẵn sàng trục lợi từ nhà đầu tư non kinh nghiệm. Với kiến thức sâu rộng, mạng lưới thông tin bao quát khắp thị trường, có khả năng tung tin ra một cách nhanh và sức ảnh hưởng lớn làm khuynh đảo thị trường. Thêm đặc điểm lớn nữa là cá mập thường có size vốn rất lớn.

Trong tự nhiên nói chung và liên hệ với thị trường chứng khoán nói riêng, ta đều nhận thấy mối quan hệ giữa kẻ săn mồi và con mồi luôn mật thiết với nhau, nếu thiếu một thì kẻ kia cũng không thể tồn tại. Cá mập dường như đang thực hiện sứ mệnh loại bỏ những cá thể yếu kém ra khỏi bầy đàn, tạo điều kiện cho những cá thể còn lại phát triển tốt hơn. Ở khía cạnh này, cá mập trở thành nhân tố của sự sống chứ không phải sự hủy diệt, và chúng có vai trò quan trọng dưới mặt biển, một phần không thể thiếu của hệ sinh thái dưới nước.

Nhắc đến "Cá bé" thường là những nhà đầu tư cá nhân, đặc biệt là những nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ, hay những nhà đầu tư F0 mới tham gia thị trường chưa lâu vốn dĩ lưng vốn không nhiều, non kinh nghiệm và cũng không có nhiều kiến thức chuyên môn.

Ở phía ngược lại, bầy cá con với mong muốn làm giàu nhanh chóng, còn ít kiến thức chuyên môn và kinh nghiệm, hay nghe ngóng thông tin mà thiếu đi phân tích để rồi vào lệnh theo số đông chính là những lỗi cơ bản chết người để tự biến họ thành con mồi béo bở trên thị trường chứng khoán.

Chưa bao giờ phân tích kỹ thuật nửa vời trở thành công cụ đầu tư phổ biến như hiện nay, khi gần như toàn bộ nhà đầu tư F0 chỉ sử dụng theo cảm tính và thậm chí cũng chẳng bỏ thời gian để nghiên cứu cẩn thận về phân tích kĩ thuật, về các công thức hình thành nên chỉ báo kĩ thuật,và thậm chí họ ra quyết định đầu tư mà không hề biết bất kỳ thông tin gì về doanh nghiệp, nếu biết cũng rất ít.

Việc thiếu sự đào sâu bài bản trên thị trường chứng khoán thường chỉ thắng trận được một vài lần, nhưng rồi sẽ chết thảm vào một thời điểm nào đó nếu các nhà đầu tư không thật sự nghiên cứu và trau dồi một cách nghiêm túc, dù là phương pháp cơ bản hay theo kĩ thuật.

Chiến thắng cá mập trên thị trường là điều thường khó xảy ra bởi lòng tham con người luôn hiện hữu và việc chưa trang bị đủ kiến thức sẽ khiến cá bé dễ dàng thua trong trận chiến này. Chúng ta nên hiểu ra rằng khi một chiếc hàm đã được há ra, cá mập đang chờ bầy cá con lao vào và những con cá mập với bộ răng sắc bén kia sẽ xơi tái.

Tuy nhiên mỗi nhà đầu tư chúng ta có thể học cách né được điều chết người đó và đi theo một con đường riêng, không phụ thuộc vào số đông bầy đàn trên thị trường.

Dưới đây là một số phương pháp để chúng ta thoát khỏi cá mập và phần lớn số đông thua lỗ trên thị trường chứng khoán:

Quan tâm đến chất lượng của cổ phiếu dự định đầu tư

Có nhiều cá mập quan tâm đến chất lượng doanh nghiệp, lựa chọn doanh nghiệp tốt để đầu tư. Nhưng cũng có nhiều đội cá mập quan tâm đến việc làm giá cổ phiếu, bất chấp đó là doanh nghiệprác, có thị giá thấp, hiệu quả làm ăn bèo bọt.

Chính vì giá cổ phiếu ở mức trà đá nên hầu hết nhà đầu tư F0 đều ngây thơ cho rằng nó dễ tăng giá hơn cổ phiếu thị giá cao nên tham gia mua vào. Điều đó là hết sức sai lầm.

Thị giá cao hay thấp thật sự không quan trọng, mà quan trọng nhất chính là hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp đó, nếu bạn đầu tư vào một doanh nghiệp làm ăn tốt, ổn định, tăng trưởng đều và đặc biệt chỉ số P/E thấp (dưới 10 là an toàn, dưới 7 thì là siêu rẻ) thì cho dù cá mập có lái, có đập úp xuống vẫn rồi thời gian sẽ đưa những cổ phiếu đó trở về giá trị thực.

Bên cạnh đó, nên lựa chọn doanh nghiệp có nền tảng cơ bản tốt thường có nợ vay thấp, vốn chủ sở hữu cao. Các doanh nghiệp có nền tảng cơ bản tốt phải có dòng tiền từ hoạt động kinh doanh dương. Trong báo cáo dòng tiền của doanh nghiệp, dòng tiền từ hoạt động kinh doanh thể hiện dòng tiền tạo ra từ hoạt động kinh doanh cốt lõi trong kỳ xem xét.

Theo đó, dòng tiền từ hoạt động kinh doanh đã điều chỉnh lợi nhuận sau thuế (trong báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh) khỏi những khoản mục kế toán ghi nhận theo cơ sở dồn tích.

Kết quả các nghiên cứu thực nghiệm trên thế giới cho thấy các doanh nghiệp có tỉ lệ dồn tích/lợi nhuận cao thường có chất lượng thu nhập kém.

Ngoài ra, nhà đầu tư cần kết hợp giữa các yếu tố cơ bản nói trên với tín hiệu thanh khoản. Thanh khoản không quá thấp thể hiện sự quan tâm của nhà đầu tư đối với cổ phiếu cao. Sử dụng phân tích quan hệ nhân quả Granger cho thị trường Việt Nam (cụ thể là VN-Index), thu được kết quả là thanh khoản gia tăng sẽ có tác động tích cực lên mức tăng giá của cổ phiếu.

Học cách dùng margin

Tất cả cá mập đều chọn những cổ phiếu được cấp margin để đánh. Vì bản thân họ dù nhiều tiền nhưng vẫn luôn cần sự tài trợ từ những công ty chứng khoán để gia tăng sức mạnh chi phối.

Việc sử dụng margin để nắm giữ hay mua mới rất nguy hiểm khi chưa thực sự thành thạo có thể dẫn tới việc cháy tài khoản nếu cổ phiếu đảo chiều điều chỉnh sâu. Nhà đầu tư sẽ không đủ sức cầm cự khi cổ phiếu bị đánh úp và diễn biến bất ngờ.

Cá mập với kinh nghiệm chinh chiến thực tế dầy dặn hầu hết đã quá nhuần nhuyễn trong việc sử dụng margin, họ quá hiểu sự sắc bén của con dao hai lưỡi này, một khi hàng loạt tài khoản nắm cổ phiếu bị call margin chỉ cá mập chỉ cần rung đùi ngồi chờ, là chắc chắn có một lượng hàng giá rẻ để cover tiếp. Trong khi đó, tài khoản của bạn thì đã "cháy khét". Sau khi gom đủ hàng điều chỉnh giá rẻ, nếu game còn cá mập sẽ đánh tiếp lên và đôi khi máu hơn thua khiến những con bạc lại tiếp tục đốt nốt số tiền còn lại trong vòng xoáy đầu cơ.

Để tránh trả giá đắt, hãy nghiên cứu thật kĩ lưỡng cổ phiếu, rà sát lại danh mục margin và đặt ra các tình huống để xử lí trước nhằm hạn chế tối đa rủi ro đối với tài khỏan của chính mình.

Trang bị kiến thức cho bản thân

Với số liệu hàng triệu tài khoản mở mới trong năm nay, tăng trưởng 80% luỹ kế trong 9 tháng so với cùng kỳ, có thể thấy rằng thị trường chứng khoán đang phát triển rất mạnh mẽ. Do đó việc cung cấp kiến thức cho nhà đầu tư về cả mặt chất và lượng là điều vô cùng cần thiết, là vấn đề cấp bách được đặt ra trong bối cảnh thị trường chứng khoán hiện nay.

Người lính khi ra trận vốn được trang bị đầy đủ vũ khí và kiến thức trước khi ra chiến trường. Nhà đầu tư chứng khoán cũng nên vậy. Việc không trang bị kiến thức, đầu tư theo cảm tính có thể khiến bạn chết sớm nơi sa trường.

Hãy tìm kiếm và học hỏi những kiến thức đúng đắn qua sách vở, các trang thông tin tài chính uy tín, các khoá học uy tín từ uỷ ban chứng khoán. Đầu tư vào kiến thức là đầu tư không bao giờ lỗ. Đó là con đường đúng đắc của những người thành công trên thị trường chứng khoán, đã trải qua quá trình đau khổ nhất của thị trường chứng khoán Việt Nam nhưng còn sống sót đến hiện tại.