SSI Research: Bách Hoá Xanh sau 4 năm vẫn chưa tạo được lợi nhuận cho Thế giới Di động

Chính thức tuyên bố sẽ dốc toàn lực cho Bách Hoá Xanh vào cuối năm 2017, từng sai lầm và nhanh chóng thay đổi mô hình, ban lãnh đạo Thế giới Di động (MWG) khẳng định trễ nhất đến cuối tháng 12/2019, Bách Hoá Xanh phải bắt đầu có lợi nhuận trực tiếp, bù đắp được tất cả các chi phí hoạt động tại cửa hàng và trung tâm phân phối nhưng chưa bao gồm chi phí ở cấp độ Công ty.

Mặc dù vậy, mới đây MWG vừa cho biết mục tiêu đạt điểm hòa vốn của Bách Hóa Xanh có thể bị trì hoãn vài tháng so với ban đầu, chủ yếu do hiệu suất thấp của 2 trung tâm phân phối mới tại khu vực Duyên hải Nam Trung Bộ mà chuỗi đã mở rộng.

Trong bối cảnh ngành ICT ngày càng giảm nhiệt, Bách Hoá Xanh được ví như tương lai của Thế giới Di động những năm tiếp theo. Trong báo cáo mới đây, SSI Research nhận định: "Đẩy mạnh tốc độ mở cửa hàng và trung tâm phân phối cũng làm gia tăng nhanh chóng chi phí trong khi doanh thu tạo ra từ các cửa hàng hiện hữu chưa đủ để bù đắp. Như vậy sau 4 năm hoạt động, Bách Hoá Xanh vẫn chưa tạo ra lợi nhuận cho MWG".

Nhìn lại 4 năm của Bách Hoá Xanh, bao gồm:

Cuối 2015 – đầu 2016 : Thử nghiệm đầu tiên

Giai đoạn này, chuỗi Thế Giới Di Động vẫn đang trong thời kỳ hoàng kim và Điện Máy Xanh mới chỉ bắt đầu mở rộng ồ ạt. Công ty đạt mức tăng trưởng lên tới 60% về doanh thu và lợi nhuận trong năm 2015. Nhìn thấy thị trường di động thông minh sẽ sớm bão hòa và điện máy tiêu dùng sẽ không thể duy trì tăng trưởng cao trong thời gian dài sau đó, ban lãnh đạo bắt đầu nghĩ về một thị trường bán lẻ mới đủ lớn cho triển vọng tăng trưởng lâu dài của Tập đoàn trong khi đáp ứng các yếu tố là vẫn còn phân mảnh và chưa có người dẫn dắt. Ngành bán lẻ thực phẩm và FMCG là câu trả lời và Bách Hóa Xanh – chuỗi minimart của MWG ra đời vào cuối năm 2015.

Công ty lấy ý tưởng từ Alfamart – top 2 chuỗi bán lẻ bách hóa lớn nhất Indonesia, và cố gắng nhân rộng nó tại Việt Nam. Các cửa hàng Bách Hóa Xanh phải có quy mô của 1 cửa hàng tiện lợi để có thể thâm nhập sâu vào các khu dân cư cũng như có danh mục hàng hóa của 1 siêu thị thu nhỏ.  Những cửa hàng đầu tiên có quy mô chỉ dưới 100 m2, được mở tại quận Bình Tân – nơi có mật độ dân cư cao nhất Tp.HCM.

Trong giai đoạn này, Thế Giới Di Động và Điện Máy Xanh đang mở rộng liên tục, với số cửa hàng tăng gần gấp đôi trong năm 2016 (từ 629 lên 1.206). Công ty không còn nhiều nguồn lực tập trung cho Bách Hóa Xanh, chuỗi này kết thúc năm 2016 với 40 cửa hàng.

Năm 2017 : Bắt đầu mở rộng nhanh chóng

Mặc dù Thế Giới Di Động và Điện Máy Xanh vẫn đang mở rộng ồ ạt, dòng tiền dồi dào từ 2 chuỗi này vẫn đủ để đẩy mạnh Bách Hóa Xanh. MWG có dòng tiền dương rất mạnh từ hoạt động kinh doanh, gần 2.700 tỷ đồng trong năm 2017 sau 2 năm có dòng tiền âm. Do đó bài toán của Bách Hoá Xanh không còn là vốn, mà là tìm ra mô hình thích hợp.

Đầu năm 2017, MWG có 50 cửa hàng Bách Hoá Xanh, tất cả đều ở quận Bình Tân với doanh thu trung bình mỗi tháng đạt 1 tỷ đồng/cửa hàng và giá trị trung bình/hóa đơn khoảng 50.000, là những con số đã rất cao so với các chuỗi minimart khác.

Bách Hoá Xanh mở rộng từ Bình Tân sang Tân Phú và tập trung lấp đầy 2 quận đông dân phía Tây này. Tuy nhiên, hiệu ứng ‘tự tước đoạt doanh thu’ (cannibalization) bắt đầu xuất hiện và doanh thu trung bình của Bách Hoá Xanh nhanh chóng sụt giảm xuống mức 700 triệu/tháng vào cuối năm 2017, với tổng số cửa hàng đạt 283.

Cũng trong năm 2017, Bách Hoá Xanh bắt đầu ký kết hợp đồng thu mua thực phẩm tươi với các đối tác lớn để đảm bảo nguồn hàng lớn và bền vững, cụ thể là hợp đồng mua trái cây từ Hoàng Anh Gia Lai.

Năm 2018: Thay đổi lớn trong mô hình

Doanh thu trung bình vẫn trong đà giảm và chạm đáy tại mức 600 triệu/cửa hàng vào tháng 2/2018. Nguyên nhân được xác định đến từ mô hình cửa hàng không phù hợp. Các cửa hàng nhỏ nằm sâu trong khu dân cư không thể có được lượng khách và doanh thu đủ lớn và quy mô nhỏ cũng không cho phép đáp ứng đủ lượng SKUs cho nhu cầu hàng ngày của khách hàng.

Từ quý 2/2018 MWG bắt đầu thay đổi mô hình cửa hàng Bách Hoá Xanh. Theo đó cửa hàng mới sẽ có diện tích từ 150-250 m2 (đối với loại chuẩn) và 300 m2 (đối với loại lớn), nằm trên các trục đường lớn dẫn vào khu dân cư hoặc ngay cạnh các chợ truyền thống. Ngoài ra, không gian giành cho thực phẩm tươi sống cũng được mở rộng với số lượng SKUs tươi tăng từ khoảng 100 lên tới 300-500. Các tiêu chuẩn mới được thêm vào để đánh giá KPI của nhân viên : thái độ niềm nở, không gian trưng bày sạch và ngăn nắp, thực phẩm tươi, tay nghề chế biến thịt cá…

Nhờ đó, doanh thu trung bình mỗi cửa hàng nhanh chóng hồi phục và đạt 1,2 tỷ/tháng vào cuối 2018. Nhờ quy mô lớn hơn và gia tăng tỷ lệ hàng tươi sống/tổng doanh thu, biên lợi nhuận gộp của Bách Hoá Xanh tăng từ 14% lên 18% trong năm. Bách Hoá Xanh tiếp tục thâm nhập sâu vào các quận khác tại Tp.HCM cũng như tiến ra các tỉnh miền Nam.

Dù vậy, không phải cửa hàng mô hình cũ nào cũng có thể được mở rộng và chuyển đổi sang mô hình mới, rất nhiều trong số đó bị đóng cửa và dẫn tới chi phí cao (khấu hao còn lại không thể kết chuyển, tiền đền bù hợp đồng thuê…).

Bách Hoá Xanh kết thúc năm 2018 với 405 cửa hàng (90% tại Tp.HCM). Chuỗi này cũng đạt được cột mốc quan trọng : hòa vốn EBITDA tại cấp độ cửa hàng vào tháng 12/2018.

Năm 2019 : Nhân rộng mô hình thành công ra các tỉnh

Bách Hoá Xanh mất 1 quý đầu năm để hoàn tất việc chuyển đổi/đóng các cửa hàng còn lại của mô hình cũ trước khi bắt đầu mở rộng ồ ạt với tốc độ khoảng 60 cửa hàng mới mỗi tháng.

Do tỷ lệ thực phẩm tươi/tổng doanh thu đã chạm 50% và không còn nhiều dư địa tăng thêm, Bách Hoá Xanh chuyển trọng tâm sang tối ưu khâu mua hàng. Ngoài việc có thể đàm phán mức giá tốt hơn từ các nhà cung cấp FMCG do gia tăng quy mô, Bách Hoá Xanh đã và đang cắt giảm các đối tác trung gian (nhà phân phối) đối với mặt hàng thực phẩm tươi và mua trực tiếp nhiều hơn từ nhà cung cấp/hộ nông dân. Từ đó biên lợi nhuận gộp tăng từ 18% lên 20% YTD.

Tại ngày 30/11/2019, chuỗi Bách Hoá Xanh có 938 cửa hàng với 514 cửa hàng tại 20 tỉnh khu vực Nam & Nam Trung Bộ ngoài Tp.HCM, tương đương khoảng 55% số cửa hàng của toàn chuỗi (so với mức 6% cuối tháng 11/2018). Bên cạnh 167 cửa hàng lớn 300 m2, chiếm khoảng 18% số cửa hàng toàn chuỗi (so với mức 5% cùng kỳ năm ngoái).

Doanh thu bình quân cửa hàng trong tháng 11 đạt 1,3 tỷ đồng, tăng khoảng 4% so với tháng 10 (chỉ tính cho các cửa hàng khai trương trước 1/11/2019). Doanh thu bình quân cửa hàng đang tăng trở lại nhưng sẽ tăng chậm hơn giai đoạn quý 2 năm 2019 do tỷ trọng đóng góp doanh thu ngày càng lớn từ các cửa hàng ở tỉnh, bao gồm các tỉnh mới ở Duyên Hải Nam Trung Bộ và các huyện xã có thu nhập dân cư trung bình thấp tại các tỉnh miền Tây Nam Bộ.

Nhìn về phía trước, MWG đặt mục tiêu Bách Hoá Xanh sẽ hòa vốn toàn bộ trong năm 2020. Mặc dù vẫn còn rất nhiều điều phải cải thiện, SSI Research đánh giá Bách Hoá Xanh đang đi đúng hướng.