Ba khía thuộc họ nhà cua, nhưng sống chủ yếu ở hai bên bờ rạch hoặc trên những vạt rừng đước, mắm,.. Ba khía thường đào hang ở những vạt rừng khô, những bờ vuông của người dân. Để bắt được ba khía, ta cần trang bị bao tay, thùng đựng và đèn, vì người dân chủ yếu bắt ba khía là vào ban đêm.
Ba khía muối là đặc sản nổi tiếng ở Cà Mau. (Ảnh LH).
Theo người dân địa phương, ba khía có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon, như hấp, nướng, nhưng ngon nhất phải kể đến món ba khía muối. Muối Ba khía cũng đòi hỏi lắm công phu. Ba khía bắt về được rửa sạch bằng nước trước khi muối. Nghe có vẻ đơn giản nhưng công đoạn này được cho là quan trọng nhất, vì theo kinh nghiệm của người muối ba khía, nước muối có ngấm vào ba khía không phụ thuộc vào công đoạn này.
Ba khía còn sồng khi bắt về sẽ được rửa sạch bằng bí quyết riêng. (Ảnh: LH).
Ông Trần Văn Chen, chủ cơ sở ba khía muối ở khóm Hàng Vịnh, thị trấn Năm Căn (huyện Năm Căn), được biết đến là người có nhiều kinh nghiệm trong việc muối ba khía, chia sẻ: “Rửa sạch để cho ba khía ra bùn, rông rêu, cây cỏ; sau đó phơi khô để con ba khía thải những tạp chất trong mình nó ra. Như vậy con ba khía mới thấm được nước mắm, nước muối, từ đó ba khía mới thơm và ngon được”.
Những con ba khía vừa được làm chết. (Ảnh: LH).
Cũng theo ông Chen, sau công đoạn làm sạch là đến khâu làm nước muối. Theo cách truyền thống, nước muối chỉ được nấu bằng nước với muối, nhưng bây giờ ông cho thêm vào đó nước mắm nhỉ. Với công thức nước, muối và nước mắm nhỉ thượng hàng được mua từ Kiên Giang, ba khía sẽ thêm chắc thịt, thơm và ngon hơn.
Hiện nay, người dân sử dụng công thức mới để muối ba khía. (Ảnh: LH).
“Sẽ có 2 cách muối ba khía. Cách thứ nhất là rửa sạch ba khía, đem phơi khô, pha nước với muối và nước mắm đủ độ rồi đưa trực tiếp đưa ba khía vào muối luôn. Cách thứ 2, dùng hỗn hợp nước muối và nước mắm giết ba khía chết, sau 5 đến 7 giờ, nấu nước muối đó lại cho sôi đúng độ, để nguội, rồi pha chế với đường chảy, bột ngọt, tỏi để muối ba khía” - ông Chen chia sẻ.
Ba khía được cho vào hủ để muối trong khoảng 5 ngày là dùng được. (Ảnh: LH).
Thông thường ba khía muối từ 5 ngày trở lên là có thể dùng được, con ba khía vẫn giữ màu sắc như lúc còn sống là đạt chất lượng. Những con ba khía cái, yếm đầy trứng, gạch đầy mai là những con ba khía ngon nhất. (Ảnh: LH).
Theo những người dày dặn kinh nghiệm trong việc muối ba khia cho hay, muốn chế biến cho con ba khía muối ngon thì sau khi rửa sạch và tách ba khía, chúng ta phải cho nước chanh vào trước, trộn đều và để khoảng 15 phút, sau đó lần lượt đưa các gia vị: tỏi, ớt, đường, bột ngọt, rau răm rồi trộn đều. Đặc biệt, để món Ba khía muối ngon hơn nữa, ta đánh tan 1-2 lòng đỏ trứng gà trộn với nước cam tươi và thay đường bằng mật ong, cách làm này sẽ làm cho món ba khía muối thêm béo và thơm hơn.
Món ba khía muối thành phẩm. (Ảnh: LH).
Hiện tại bên cạnh phát triển các mô hình sản xuất từ các loại thủy sản thế mạnh như tôm, cua,… huyện Năm Căn còn khuyến khích bà con nông dân trên địa bàn tận dụng hiệu quả kinh tế từ con ba khía, để tăng thêm thu nhâp gia đình. (Ảnh: LH).
Ông Đoàn Công Danh - Chủ tịch Hội thủy sản huyện Năm Căn, thông tin: Trước kia bà con muối ba khía rất đơn giản, nhưng bây giờ việc muối ba khía công phu hơn, ngon hơn và đảm bao an toàn vệ sinh thực phẩm hơn. Thời gian tới, hội khuyến khích bà con nên thực hiện theo mô hình này, nhằm tăng thêm hương vị đặc trưng của con ba khía, đảm bảo chất lượng cũng như thương hiệu ba khía muối của địa phương. Đồng thời, qua đó góp phần tăng nhu nhập kinh tế cho hộ gia đình.
Từ giá trị ẩm thực độc đáo của con ba khía muối, huyện Năm Căn đang có kế hoạch xây dựng thương hiệu ba khía muối gắn với đầu tư phát triển làng nghề này.