Tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2020 đạt trên 5%: liệu có khả thi?

Kinh tế Việt Nam quý đầu năm 2020 chỉ đạt mức tăng trưởng 3,82% - thấp nhất trong 11 năm trở lại đây do tác động của Covid-19. Trong Hội nghị Thủ tướng với cộng đồng doanh nghiệp ngày 9/5 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã đề nghị phấn đấu năm 2020 đạt mức tăng trưởng kinh tế trên 5%. Nhiều ý kiến cho rằng đây là mục tiêu đầy thách thức, nhất là trong bối cảnh nhiều tổ chức quốc tế dự báo kinh tế Việt Nam năm nay có thể chỉ tăng trưởng khoảng 2,7-3% hoặc khả quan nhất là khoảng 4%. Tất cả đều có lý, với những giả định và kịch bản khác nhau.

Xoay quanh con số tăng trưởng kỳ vọng của năm 2020, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế.

PV: Ông đánh giá thế nào về mục tiêu tăng trưởng kinh tế 5% trong năm nay mà Thủ tướng vừa nhắc đến?

TS. Cấn Văn Lực: Tôi cho rằng kịch bản tăng trưởng phụ thuộc rất nhiều vào 3 yếu tố chính: (i) Diễn biến của dịch Covid-19, khả năng kiểm soát dịch và sản xuất vaccine chống lại virus SARS-Cov-2 cùng với lộ trình khôi phục các hoạt động kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia; (ii) Mức độ phù hợp, hiệu quả của các chính sách, gói hỗ trợ của các nước; và (iii) hiệu quả hợp tác quốc tế trong phòng, chống dịch bệnh và khôi phục nền kinh tế.

Với Việt Nam, để thực hiện được mục tiêu kép của năm 2020 là "phòng chống dịch Covid-19 thành công và khôi phục các hoạt động kinh tế - xã hội, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế", trong đó, mục tiêu phấn đấu tăng trưởng kinh tế đạt trên 5% là rất thách thức, đòi hỏi một số điều kiện quan trọng.

PV: Cụ thể đó là những điều kiện gì thưa ông?

TS. Cấn Văn Lực: Qua quá trình nghiên cứu, có trao đổi, tham vấn với các chuyên gia Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB), chúng tôi thấy Chính phủ cần quyết liệt thực hiện đồng bộ 10 giải pháp sau.

Một là, cần tập trung đẩy nhanh tiến độ triển khai hiệu quả các gói hỗ trợ mà Chính phủ đang tập trung chỉ đạo; nhất là (i) Gói chính sách tiền tệ - tín dụng (giảm các lãi suất điều hành, cơ cấu lại nợ, giãn-hoãn nợ, giảm lãi/phí, giữ nguyên nhóm nợ đối với các khoản vay hiện hữu (khoảng 2 triệu tỷ đồng-theo NHNN) và các gói tín dụng khoảng 600 nghìn tỷ đồng mà các ngân hàng cam kết cho vay mới với lãi suất ưu đãi hơn tín dụng thông thường từ 1-2,5%/ năm; (ii) Gói hỗ trợ về tài khóa (khoảng 180 nghìn tỷ đồng, theo tinh thần Nghị định 41/2020/NĐ-CP ban hành và hiệu lực từ ngày 8/4/2020; và có thể tăng thêm); (iii) Gói hỗ trợ an sinh xã hội (62 nghìn tỷ đồng, cho hơn 20 triệu người lao động, người yếu thế…); và các giải pháp bảo đảm an ninh trật tự trong bối cảnh hiện nay và sắp tới.

Đồng thời, với những gói hỗ trợ này, Chính phủ cần làm rõ các nguồn tài chính, khả năng cân đối ngân sách, tính toán cụ thể tác động đến thu-chi ngân sách và các chỉ tiêu an toàn tài khóa (thâm hụt ngân sách, nợ công, nợ nước ngoài…v.v.). Các gói hỗ trợ này vừa giúp người dân, doanh nghiệp vượt qua khó khăn, vừa tạo động lực, niềm tin để tăng đầu tư, sản xuất – kinh doanh.

Hai là, đẩy mạnh xuất khẩu, nhất là các thị trường còn nhiều dư địa sau đại dịch như Hoa Kỳ, EU, ASEAN và Hàn Quốc. Đây là 4 thị trường chiếm đến 55% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam nhưng có mức tăng trưởng rất thấp trong 4 tháng đầu năm 2020, trong đó kim ngạch xuất khẩu sang Hoa Kỳ chỉ tăng 13,4% (so với mức tăng 28,4% cùng kỳ năm 2019) và tăng trương bình quân âm (-4%) đối với 3 thị trường còn lại (so với mức tăng 5,8% cùng kỳ năm 2019), nhất là trong bối cảnh Hiệp định EVFTA giữa Việt Nam – EU dự kiến có hiệu lực từ đầu quý 3/2020.

Ba là, đẩy nhanh tiến độ giải ngân đầu tư công như là một giải pháp bù đắp thiếu hụt động lực tăng trưởng trong năm 2020 và cũng là động lực tăng trưởng dài hạn. Nếu giải ngân hết lượng vốn đầu tư công theo kế hoạch là 700.000 tỷ đồng, tăng khoảng 20% (tương đương 140.000 tỷ đồng) so với năm trước thì sẽ giúp GDP Việt Nam năm 2020 tăng trưởng thêm 0,3 điểm %. Theo đó, cần ưu tiên nhiều hơn cho đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, các cơ sở và dịch vụ y tế, nền tảng CNTT, phát triển khu vực nông thôn (nhất là khu vực ĐBSCL bị ảnh hưởng nặng nề bởi biến đổi khí hậu).

Bốn là, tiếp tục thúc đẩy khối kinh tế tư nhân phát triển (cả doanh nghiệp tư nhân và hộ kinh doanh cá thể, đóng góp gần 40% GDP năm 2019); điều này cũng phù hợp với định hướng tập trung khai thác, nâng cao năng lực cạnh tranh của thị trường nội địa và hỗ trợ các DNNVV. Theo tính toán của chúng tôi, nếu đầu tư tư nhân (chưa tính đến hộ kinh doanh cá thể) tăng 1%, thì sẽ giúp GDP Việt Nam năm 2020 tăng trưởng thêm 0,156 điểm %.

Năm là, tận dụng cơ hội dịch chuyển vốn đầu tư để thu hút FDI. Trong 3 năm qua, nhiều doanh nghiệp FDI đã và đang dịch chuyển cơ sở sản xuất – kinh doanh của mình từ Trung Quốc và các vùng lãnh thổ sang Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam với 3 lý do chính: (i) chi phí sản xuất tại Trung Quốc tăng nhanh, (ii) Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, và (iii) đại dịch Covid-19 sẽ xúc tác khiến tiến trình dịch chuyển này diễn ra nhanh hơn. Theo tính toán của chúng tôi, nếu giải ngân FDI tăng thêm 1%, thì GDP Việt Nam năm 2020 tăng trưởng thêm 0,08 điểm %. Muốn vậy, Việt Nam cần tiếp tục cải thiện mạnh mẽ, thực chất môi trường đầu tư - kinh doanh, để vừa tháo gỡ khó khăn cho người dân, doanh nghiệp, vừa tận dụng cơ hội hiếm có này.

Sáu là, đẩy mạnh kích cầu thị trường nội địa: quy mô tiêu dùng cá nhân của Việt Nam tương đương gần 82% GDP và đóng góp 11,87% GDP năm 2019. Theo đó, nếu tiêu dùng cá nhân tăng 1%, thì sẽ giúp GDP năm 2020 tăng trưởng thêm 0,12 điểm %.

Bảy là, cần phát huy thế mạnh của các trụ cột, đầu tàu tăng trưởng, nhất là Hà Nội và Thành phố HCM; hai thành phố này đóng góp 38,3% GDP năm 2019. Vì vậy, nếu hai thành phố này phấn đấu kinh tế tăng trưởng thêm 1 điểm %, thì sẽ giúp GDP cả nước năm 2020 tăng trưởng thêm 0,38 điểm %.

Tám là, đẩy nhanh tiến trình phát triển kinh tế số, Chính phủ và giao dịch điện tử, thanh toán điện tử; vừa là để tăng năng suất lao động, vừa là theo kịp xu thế và giảm rủi ro lây lan dịch bệnh do tương tác trực tiếp. Theo Báo cáo của Tổ chức tư vấn CSIRO (Úc) với đơn đặt hàng từ Bộ Khoa học và Công nghệ, nếu Việt Nam lựa chọn phương án "Chuyển đổi số" tích cực, chủ động, thì GDP Việt Nam có thể tăng thêm 1,1 điểm %/năm. Theo đó, cần sớm hoàn thiện hành lang pháp lý đối với một số mô hình kinh doanh mới trên nền tảng công nghệ (cho vay ngang hàng, Fintech, dịch vụ Mobile money, kinh tế chia sẻ, xác thực điện tử...), cho phép triển khai mô hình kinh doanh mới trên nền tảng công nghệ (kể cả dạng thử nghiệm sandbox) và đẩy nhanh tiến độ xây dựng cơ sở dữ liệu định danh cá nhân quốc gia ...v.v.

Chín là, tiếp tục đẩy mạnh tái cơ cấu nền kinh tế; tập trung nhiều hơn vào các yếu tố chất lượng, sáng tạo, bao trùm và bền vững; trong đó ưu tiên phát triển công nghiệp hỗ trợ nhằm làm chủ một số yếu tố đầu vào vừa là hạn chế nhập khẩu, vừa tăng tính chủ động trong nhiều tình huống khác nhau, vừa tạo việc làm và tăng khả năng kết nối giữa các khối doanh nghiệp. Đồng thời, đẩy mạnh tái cơ cấu nông nghiệp một cách hiệu quả, lâu dài gắn kết chặt chẽ với phát triển nông thôn mới, hợp tác xã kiểu mới và quá trình đô thị hóa.

Cùng với đó, Việt Nam cần nâng cao khả năng chống chịu của nền kinh tế đối với các cú sốc từ bên ngoài qua việc nâng cao năng lực cạnh tranh của quốc gia và doanh nghiệp, nâng cao năng lực sản xuất và phát triển thị trường tiêu thụ trong nước; chú trọng lực lượng lao động có trình độ chuyên môn cao; tiếp tục tăng dự trữ ngoại hối; lành mạnh hóa hệ thống tài chính, trong đó chú trọng phát triển thị trường vốn, sớm hoàn thiện hành lang pháp lý để doanh nghiệp có thể sử dụng các công cụ phòng ngừa rủi ro về tỷ giá, lãi suất,…v.v; chủ động nắm bắt tính chu kỳ của nền kinh tế và của từng ngành nghề sản xuất, kinh doanh cụ thể cũng như diễn biến thị trường trong nước, quốc tế và xây dựng kịch bản ứng phó phù hợp khi cú sốc xảy ra

Cuối cùng, cần đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong phòng chống dịch, khai thác hiệu quả nguồn lực hỗ trợ của các tổ chức quốc tế như WB, IMF, ADB, các nhà tài trợ song phương nhằm có thêm nguồn lực hỗ trợ khó khăn cho doanh nghiệp, người dân và nền kinh tế; hoàn thành tốt nhất vai trò Chủ tịch ASEAN 2020 và Ủy viên không thường trực HĐBA Liên Hợp Quốc 2020-2021, nâng cao uy tín và vị thế của Việt Nam.

PV: Nếu giả định các giải pháp trên được thực hiện đồng bộ và quyết liệt, ông dự đoán tăng trưởng năm nay khoảng bao nhiêu?

TS. Cấn Văn Lực: Nếu Chính phủ chỉ đạo thực hiện đồng bộ các giải pháp nêu trên, GDP năm 2020 của Việt Nam có thể tăng trưởng thêm từ 2,14-2,5 điểm %, bù đắp được mức thiệt hại do tác động của dịch Covid-19 theo kịch bản cơ sở của chúng tôi là khoảng 3 điểm %. Khi đó, tăng trưởng kinh tế năm 2020 đạt khoảng 5% là có cơ sở và khả thi.

Xin cảm ơn những chia sẻ của ông!