The Economist: Hãy cẩn thận với sức mạnh của những nhà đầu tư nhỏ lẻ được trang bị vũ khí là hợp đồng phái sinh

Cuối hè thường mang đến cho người ta một "liều thuốc" khiến họ quay về hiện thực. Trẻ em than vãn khi kết thúc kỳ nghỉ nhàn nhã và lê bước trở lại lớp học, những người yêu mùa hè trở về từ bãi biển để tiếp tục công việc của họ. Thời điểm này trong năm cũng thường đưa các nhà đầu tư thị trường chứng khoán "trở lại Trái đất". Tính trung bình, kể từ những năm 1950, tháng 9 chính là tháng tồi tệ nhất đối với cổ phiếu ở nước Mỹ.

Liệu điều đó có thể xảy ra một lần nữa? Cuối mùa hè này, giá cổ phiếu của các gã khổng lồ công nghệ của Mỹ bùng nổ, đặc biệt là năm công ty "siêu lớn" — Alphabet, Amazon, Apple, Facebook và Microsoft —sự bùng nổ này đã thúc đẩy chỉ số Nasdaq và S&P 500 đạt mức cao kỉ lục vào cuối tháng 8. Sau ba ngày bán tháo bùng nổ, vào ngày 9 tháng 9, thị trường chứng khoán đã phục hồi trở lại, cho thấy các nhà đầu tư vẫn đang nhìn thấy cơ hội mua khi thị trường giảm điểm. Nhưng những biến động mạnh mẽ đã làm nổi bật động lực đằng sau đà tăng giá: sự kết hợp hiếm hoi giữa các nhà đầu tư nhỏ lẻ và các công cụ phái sinh.

Giá cổ phiếu biến động bất thường của 4 ông lớn công nghệ

Các sản phẩm phái sinh được coi là vũ khí hủy diệt hàng loạt. Trong trường hợp này, các nhà đầu tư đã "trang bị" cho mình quyền chọn mua, một loại hình phái sinh cho phép người mua có quyền, nhưng không phải nghĩa vụ, mua cổ phiếu ở mức giá nhất định vào một ngày cụ thể trong tương lai. Các quyền chọn có thể tác động lớn đến giá cả bởi sử dụng đòn bẩy rất lớn — người mua có thể chỉ bỏ ra 1.000 USD để mua một quyền chọn có thể mang lại cho anh ta một vị thế trị giá 10.000 USD hoặc 20.000 USD.

Nếu giá cổ phiếu tăng cao hơn giá thực hiện trước khi quyền chọn hết hạn, người nắm giữ có thể mua cổ phiếu với giá thấp hơn và bỏ túi phần chênh lệch. Nếu không, các quyền chọn hết hạn sẽ trở nên vô giá trị. Theo Goldman Sachs, tổng giá trị danh nghĩa của các hợp đồng quyền chọn mua trên các cổ phiếu Mỹ đã đạt mức cao kỷ lục trong hai tuần cuối tháng 8, trung bình 335 tỷ USD một ngày. Đây là lần đầu tiên khối lượng quyền chọn giao dịch trung bình hàng ngày vượt quá khối lượng giao dịch của chính các cổ phiếu đó. Khối lượng cũng cao hơn gấp ba lần mức trung bình giai đoạn 2017 - 2019.

Có hai loại hoạt động quyền chọn nổi bật trong các tháng gần đây. Đầu tiên là giao dịch bởi thể chế, đặc biệt là các vị thế quyền chọn khổng lồ được thực hiện bởi SoftBank, tập đoàn Nhật Bản do tỷ phú Masayoshi Son điều hành. Vào ngày 4/9, Financial Times đưa tin rằng SoftBank đã mua các quyền chọn mua trị giá 4 tỷ USD trên cổ phiếu của các công ty công nghệ Mỹ.

Thứ hai là sự tăng trưởng nhanh chóng trong việc mua các quyền chọn mua của các nhà giao dịch nhỏ lẻ. Đây được gọi là "hiệu ứng Robinhood" sau khi nền tảng giao dịch phổ biến thu hút một đội ngũ các nhà đầu tư cá nhân tham gia vào thị trường. Trong lịch sử, các đơn đặt hàng quyền chọn lớn — trong các gói hơn mười hợp đồng hoặc trị giá hơn 10.000 USD — là nguồn mua chủ yếu. Nhưng đến năm 2020, những người mua nhỏ lẻ, có ít hơn 10 hợp đồng cùng một lúc, đã chiếm thị phần lớn hơn trên thị trường.

Xu hướng này đặc biệt rõ rệt trong bốn tuần qua. Những nhà đầu tư cá nhân đã chi hơn 37 tỷ USD cho các quyền chọn mua, mang lại cho họ lợi nhuận danh nghĩa có thể sẽ đạt 500 tỷ USD trở lên nếu thị trường tiếp tục tăng giá. Ngay cả với năm cổ phiếu công nghệ "cực lớn" có tổng giá trị vốn hóa 6 nghìn tỷ USD, điều này gây nên ảnh hưởng cực lớn tới sự biến động của thị trường.

Dòng tiền đổ vào thị trường quyền chọn của nhà đầu tư nhỏ lẻ đã vượt qua các nhà đầu tư tổ chức

Vậy ai là người chịu trách nhiệm lớn nhất cho sự biến động này?

Đầu tiên, dòng tiền của các nhà đầu tư nhỏ lẻ có quy mô cực lớn. Thứ hai, và quan trọng hơn, dù hai nhóm này có bản chất giống nhau, nhưng cách thức giao dịch khác nhau rất nhiều. Các quyền chọn được SoftBank mua được báo cáo là đặt cược dài hạn (ba hoặc sáu tháng) vào các công ty công nghệ lớn nhất, như Amazon và Microsoft. SoftBank cũng được các ngân hàng "bảo hiểm rủi ro", có nghĩa là cùng lúc với SoftBank mua quyền chọn, các chủ ngân hàng của họ cũng bán cổ phiếu cơ bản tương ứng với mức độ mà quyền chọn mang lại cho họ. Điều này rất quan trọng, bởi vì nó có nghĩa là các nhà tạo lập thị trường đã bán quyền chọn mua cho SoftBank sẽ không cần phải trực tiếp bảo vệ vị thế của họ bằng cách mua cổ phần của Microsoft hay Amazon.

Điều này khác với loại quyền chọn mà các nhà đầu tư nhỏ lẻ thường mua, đó là quyền chọn mua được mua "trần trụi", tức là không có bất cứ khoản phòng hộ nào cho quyền chọn của họ. Khối lượng đáng kể các quyền chọn mua chưa được phòng hộ sẽ buộc các nhà tạo lập thị trường phải mua cổ phiếu cơ sở, tạo ra một vòng phản hồi tích cực và có khả năng gây hưng phấn cho thị trường.

Thêm vào động lực này là bản chất ngắn hạn của các công cụ phái sinh. Gần đến ngày đáo hạn, bất kỳ sự tăng giá nào của cổ phiếu đều làm cho quyền chọn có giá trị hơn. Hơn nữa, điều đó có nghĩa là các nhà tạo lập thị trường đã bán quyền chọn sẽ nhanh chóng củng cố quy mô sự phòng hộ của họ, làm tăng động lực đi lên. Những khác biệt này khiến nhiều khả năng dòng tiền của nhà đầu tư bán lẻ tác động đến thị trường trong tháng 8 nhiều hơn so với SoftBank.

Việc sử dụng nhiều các công cụ phái sinh này cũng có thể giải thích một số động lực thị trường bất thường. Bởi vì cổ phiếu có xu hướng tăng chậm nhưng giảm nhanh, thị trường thường tăng điểm khi mức độ biến động giảm. Tuy nhiên, lần đầu tiên kể từ 2018 mối quan hệ này đã bị phá vỡ.

Điều này ngụ ý gì về hiệu suất trong tương lai của cổ phiếu công nghệ? Do vai trò ảnh hưởng của các nhà đầu tư nhỏ lẻ tăng lên, giá cả có thể sẽ tiếp tục lên xuống thất thường. Hơn nữa, thị trường đang bước vào một thời kỳ mà sự biến động điển hình liên quan đến covid-19 có thể trở nên trầm trọng hơn do chịu tác động của cuộc bầu cử tổng thống Mỹ.