TS. Phan Minh Ngọc: Không cần lập Sở Giao dịch vàng Quốc gia

Cụ thể, kiến nghị thứ nhất, đưa ngành sản xuất vàng trang sức, mỹ nghệ ra khỏi danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện; cấp giấy phép nhập khẩu vàng nguyên liệu cho doanh nghiệp để có đủ nguyên liệu để sản xuất nhằm thu hẹp chênh lệch giữa giá vàng trong nước với quốc tế.

Theo TS. Phan Minh Ngọc, việc đưa sản xuất vàng trang sức khỏi danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện là cần thiết. Bởi, xét tiêu chí ngành kinh doanh có điều kiện vì các lý do như quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, và sức khỏe cộng đồng... thì ngành sản xuất vàng trang sức hoàn toàn không liên quan đến những lý do này.

Về bản chất, sản xuất vàng trang sức cũng chỉ như sản xuất hàng hóa tiêu dùng, trang trí thông thường. Bản thân ngành sản xuất vàng trang sức cũng không có tên trong danh mục các ngành nghề kinh doanh có điều kiện trong phụ lục ban hành kèm theo Luật Đầu tư năm 2020 có hiệu lực từ 1/1/2021.

Một khi đã được loại ra khỏi danh mục kinh doanh có điều kiện thì việc cấp phép hoặc để doanh nghiệp tự do nhập khẩu vàng nguyên liệu là điều cần thiết hoặc là đương nhiên.

Kiến nghị thứ hai, nhiều quy định tại Nghị định 24/2012/NĐ-CP đã không còn phù hợp trong bối cảnh hiện tại, vì vậy cần sửa đổi theo hướng "cởi trói" cho doanh nghiệp.

Kiến nghị trên, theo TS. Phan Minh Ngọc, là hợp lý, với minh chứng chính là việc loại ngành sản xuất vàng trang sức khỏi danh mục kinh doanh có điều kiện, và cho phép doanh nghiệp nhập khẩu vàng nguyên liệu. 

Kiến nghị thứ ba, bỏ quy định Ngân hàng Nhà nước (NHNN) độc quyền sản xuất vàng miếng, không sử dụng một loại vàng miếng SJC làm thương hiệu độc quyền. Việc cấp phép cho một số doanh nghiệp đủ điều kiện để sản xuất vàng miếng sẽ giúp tạo ra sự cạnh tranh công bằng, bình đẳng của vàng miếng trên thị trường, tạo lợi thế cho người dân khi mua vàng.

TS. Phan Minh Ngọc cho rằng kiến nghị trên cũng là hợp lý bởi ổn định giá vàng trong nước và chênh lệch của giá vàng trong nước với thế giới chính là một lý do hàng đầu cho việc ban hành Nghị định 24 nhằm ổn định thị trường vàng trong nước. Tuy nhiên thời gian qua giá vàng trong nước vẫn dao động khá mạnh, đồng thời khoảng cách chênh lệch giữa vàng trong nước và thế giới vẫn chênh lệch rất lớn, có lúc lên đến trên dưới 8 triệu đồng/lượng từ mức vài trăm nghìn đồng/lượng cách đây chục năm.

Kiến nghị thứ tư, cho phép thành lập Sở Giao dịch vàng quốc gia nhằm tạo ra sự liên thông của giá vàng trong nước với giá vàng quốc tế. Điều này sẽ giúp loại bỏ những sàn vàng chui hoạt động bất hợp pháp, tăng huy động vàng trong dân, giảm thiểu giao dịch bằng tiền mặt và chống thất thu thuế của Nhà nước.

Theo TS. Phan Minh Ngọc, đa phần kiến nghị này là không hợp lý và/hoặc không cần thiết. Nếu chỉ để nhằm tạo sự liên thông của giá vàng trong nước với giá vàng quốc tế thì việc cho phép nhập khẩu vàng nguyên liệu, vàng miếng, đi đôi với việc xóa bỏ độc quyền sản xuất vàng miếng như trong kiến nghị thứ ba nêu trên là đủ để giá vàng miếng và vàng trang sức trong nước có tính cạnh tranh cao và hoàn toàn liên thông với giá vàng thế giới.

Ngoài ra, sự ra đời và tồn tại của các sàn vàng chui là bất hợp pháp vì... không xin phép. Nên biện pháp xử lý phải là như xử lý với các hoạt động sản xuất kinh doanh không phép, chứ không phải, về logic, lại thành lập một cái sàn chính thức/quốc gia với các mục đích và lợi ích không rõ. Cũng không có gì khẳng định rằng khi lập sàn quốc gia rồi thì các sàn chui khác sẽ tự khắc đóng cửa. Ông lập luận ngược lại, nếu sau khi cho lập sàn quốc gia rồi mà có một sàn tư nhân nào đó xin phép thành lập để cạnh tranh với sàn quốc gia thì có cấp phép hay lại cấm? Vị chuyên gia dẫn chứng thêm, ở các nước, sàn giao dịch vàng, nếu có, chủ yếu là sàn tư nhân chứ không phải là sàn quốc gia, ví dụ như ở Singapore (xem ở đây). Và cũng cần nhớ rằng trên thế giới hiện tại chỉ có một số ít sàn giao dịch vàng, chứ không phải là nước nào cũng có sàn giao dịch vàng (xem ở đây).

Ngay cả những nước có nhu cầu nhập khẩu, kinh doanh vàng lớn trên thế giới như Ấn Độ mà đến thời điểm nay cũng vẫn chỉ mới đang có kế hoạch thành lập sàn giao dịch vàng (xem ở đây)

Vị chuyên gia tiếp tục nêu ý kiến, việc thành lập sàn vàng quốc gia không liên quan gì đến việc huy động vàng trong dân, bởi sàn vàng chỉ là nơi người dân và tổ chức thực hiện cả mua lẫn bán vàng cho nhau. Vàng lúc đó sẽ chỉ trao tay từ người này sang người kia, và ai (kể cả Nhà nước) muốn "huy động" vàng của dân thì phải có tiền để "huy động", chứ bản thân cái sàn vàng không tự "huy động" được vàng trong dân. Nói ngược lại, nếu có tiền và muốn "huy động" vàng trong dân thì chẳng cần đến sàn vàng mà chỉ cần niêm yết mua công khai như cách mà các ngân hàng trước đây mua vàng của dân thì tự khắc sẽ "huy động" được và tùy ý.

Thành lập sàn vàng cũng không nhất thiết làm giảm thiểu giao dịch bằng tiền mặt (dùng trong giao dịch liên quan đến vàng). Giao dịch trên sàn vàng đúng là đòi hỏi phải có chuyển khoản, nên sàn vàng sẽ làm giảm giao dịch bằng tiền mặt liên quan đến vàng, với điều kiện là các giao dịch ngoài sàn vàng sẽ phải giảm đi tương ứng. Nhưng mặt khác, nếu cho phép doanh nghiệp nhập khẩu vàng, có thêm thương hiệu vàng để kinh doanh thì việc này sẽ rất có thể làm tăng giao dịch bằng tiền mặt giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp, doanh nghiệp với người dân, diễn ra ngoài sàn vàng. Và kết hợp với lý do dưới đây nữa.

Thành lập sàn vàng cũng không giúp chống thất thu thuế. Nếu đúng là có việc này thì chính nó sẽ làm cản trở người dân/doanh nghiệp tham gia sàn vàng bởi không ai muốn phải nộp thuế khi giao dịch trên sàn (bên cạnh những chi phí giao dịch phát sinh khác khi mua bán trên sàn), thay cho những giao dịch truyền thống (đang không phải nộp thuế và tất nhiên là có chi phí giao dịch bằng 0).