Đầu tháng 4 năm nay, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã chính thức thông báo hệ thống quản lý quốc gia về vaccine của Việt Nam (National Regulatory Authority – NRA) đạt Cấp độ hoàn thiện 3. Đáng chú ý, đây là cấp độ cao thứ hai trong thang đánh giá phân loại của WHO về hệ thống quản lý quốc gia.
Quá trình đánh giá NRA được WHO thực hiện theo Bộ công cụ đánh giá toàn cầu (Global Benchmarking Tool – GBT) với một loạt các chức năng và tiêu chí cụ thể nhằm đảm bảo chất lượng, an toàn và hiệu quả của vaccine lưu hành trên thị trường.
Vào tháng 4/2015, Hệ thống quản lý quốc gia về vaccine của Việt Nam đã đạt được chứng nhận "Hoạt động tốt" theo Bộ công cụ đánh giá vaccine của WHO. 3 năm sau, vào năm 2018, WHO đã cử nhóm chuyên gia quốc tế đến Việt Nam thực hiện việc đánh giá lại hệ thống NRA dựa trên bộ công cụ GBT cập nhật và hoàn thiện hơn (phiên bản V).
Thang đánh giá GBT được chia thành bốn cấp độ hoàn thiện từ 1 đến 4.
- Cấp độ 1 có nghĩa là hệ thống quản lý quốc gia bước đầu đãcó một số yếu tố cấu thành hệ thống quản lý.
- Cấp độ 2 thể hiện hệ thống quản lý quốc gia đang phát triển và thực hiện một phần các chức năng quản lý thiết yếu.
- Cấp độ 3 chứng nhận quốc gia đã có hệ thống quản lý ổn định, hiệu quả và đồng nhất. Cấp độ cao nhất.
- Cấp độ 4, thể hiện hệ thống quản lý của một quốc gia hoạt động với hiệu suất cao và liên tục được cải thiện.
Hiện nay, Việt Nam đã sản xuất được 11 loại vaccine phòng 11 bệnh cho Chương trình Tiêm chủng mở rộng (lao, bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B, viêm não Nhật Bản, tả, thương hàn, sởi, rubella, bại liệt). Ngoài ra còn có thể sản xuất nhiều loại vaccine khác như: cúm mùa, cúm đại dịch H5N1, rotavirus.
Việt Nam có 4 nhà sản xuất đang nghiên cứu vaccine phòng Covid-19, với 2 trong số đó đang thực hiện thử nghiệm lâm sàng và hướng tới đăng ký lưu hành vaccine phòng Covid-19 “Made in Vietnam” trong năm 2021. Các nhà máy sản xuất vaccine của Việt Nam hiện nay được xây dựng đủ cung ứng cho nhu cầu trong nước và đáp ứng được nhu cầu xuất khẩu.
Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, Việt Nam đã có vaccine Covid-19 "made in Vietnam" đầu tiên là Nanocovax hiện đang được thử nghiệm lâm sàng (TNLS) và được thẩm định xem xét cấp phép lưu hành khẩn cấp, trong trường hợp đủ điều kiện.
Đáng chú ý, mới đây nhất, Bộ Y tế ban hành tại Thông tư 11/2021 về "Hướng dẫn đăng ký lưu hành vaccine trong trường hợp cấp bách".
Điểm quan trọng của Thông tư 11/2021 mang tính quyết định, tạo cơ hội cho vaccine trong nước, được nêu tại "Quy định về dữ liệu lâm sàng trong hồ sơ đăng ký lưu hành vaccine": Vaccine phòng Covid-19 sản xuất trong nước đang thực hiện TNLS, nhưng đã có kết quả đánh giá giữa kỳ giai đoạn 3 về tính an toàn và hiệu quả bảo vệ của vaccine dựa trên dữ liệu về tính sinh miễn dịch của vaccine, thì được sử dụng để xem xét cấp giấy đăng ký lưu hành có điều kiện.
Ngoài ra, theo ông Hồ Nhân, Tổng giám đốc Nanogen, Việt Nam là nhà sản xuất vaccine thứ tư ở châu Á, với lịch sử 126 năm phát triển vaccine. Còn Đại sứ Phạm Quang Vinh - Nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, cựu Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại Mỹ cũng từng khẳng định, Việt Nam cần tập trung trong việc sản xuất vaccine công nghệ mới ở Việt Nam, phục vụ cho thị trường Việt Nam. "Từ đó, chúng ta có thể trở thành hub (trung tâm) sản xuất vaccine trong khu vực".
"Trước đây, Singapore cũng là hub của nhiều thứ, Thái Lan cũng là mắt xích rất quan trọng trong chuỗi cung ứng ô tô Nhật Bản và Mỹ. Thế thì lúc này, vaccine, y tế Việt Nam đang có thế mạnh. Chúng ta có đội ngũ bác sỹ, trình độ quản lý kỹ thuật, phương tiện được chuyển giao công nghệ, cộng với sự hỗ trợ về mặt tài chính và chính trị, từ đó có thể làm hub khu vực, tạo thành chuỗi cung ứng ở đây", Đại sứ Phạm Quang Vinh nói thêm.
Tầm quan trọng của vaccine "made in Vietnam" cũng đã được nhấn mạnh nhiều lần. Trước đó, ĐBQH Trần Hoàng Ngân, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển TP. HCM đã nhấn mạnh: "Khi nguồn cung vaccine khan hiếm vì nhu cầu quá lớn, vaccine nội sẽ đóng vai trò quan trọng nhất. Tự chủ về vaccine nghĩa là đảm bảo sự tự chủ về nhiều mặt. Chính vì tầm quan trọng của vaccine 'made in Vietnam', cần cơ chế để người dân sớm tiếp cận được vaccine do chính các doanh nghiệp Việt phát triển".