Việt Nam có nên thêm chính sách phát triển kinh tế ban đêm?

Mới đây, Văn phòng Chính phủ đã có công văn gửi các bộ, UBND tỉnh, thành trực thuộc trung ương thông báo ý kiến của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc về việc nghiên cứu chính sách thúc đẩy kinh tế ban đêm của Trung Quốc.

Tại Trung Quốc, chính sách trên được thúc đẩy gần đây, trong bối cảnh tăng trưởng GDP xuống thấp, khó khăn của nền kinh tế từ cuộc chiến thương mại với Mỹ bộc lộ qua thời gian.

Việt Nam nửa đầu năm nay, tăng trưởng GDP cũng có dấu hiệu chậm lại, tăng trưởng xuất khẩu cũng giảm tốc, cân đối ngoại thương không còn thặng dư thuận lợi như cùng kỳ năm trước... Trong khi đó, Chính phủ kiên định không điều chỉnh bất cứ mục tiêu vĩ mô nào.

Chính sách thúc đẩy kinh tế ban đêm nói trên được đề cập đến trong bối cảnh đó, nhưng nếu triển khai sẽ mang tính lâu dài. Song, Việt Nam có phù hợp hay không, có những kỳ vọng gì và những vấn đề gì cần chú ý ở hướng đi này?

BizLIVE đã có cuộc trao đổi với một số chuyên gia và lãnh đạo một số doanh nghiệp xoay quanh những nội dung trên.

Kinh tế ban đêm là xu hướng chung của các nước phát triển

TS. Lê Đăng Doanh – Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM)

Ở các nước phát triển, việc sinh hoạt ban đêm rất quan trọng. Đây là thời gian để họ trao đổi, gặp gỡ và vui chơi giải trí sau giờ làm, từ đó các dịch vụ kinh doanh vào ban đêm phát triển rất mạnh mẽ. Vì vậy, họ chỉ kiểm tra, giám sát chứ không có giờ giới nghiêm cho hoạt động kinh doanh, buôn bán.

Gần đây, Trung Quốc đã có những chính sách phát triển kinh tế ban đêm là một nỗ lực để tiếp cận thói quen đó.

Đối với Việt Nam, rất nhiều khách du lịch đến Hà Nội than phiền rằng cuộc sống về đêm ở đây khá buồn tẻ. Ban đêm là lúc họ tận hưởng các dịch vụ ăn uống, vui chơi giải trí trong khi ban ngày phải di chuyển quá nhiều thì chúng ta lại chưa nhiều sản phẩm, dịch vụ du lịch trong thời gian này.

Do đó, việc phát triển các dịch vụ ăn uống, giải trí, mua sắm, nghỉ dưỡng là xu hướng mà tất cả các nền kinh tế giàu có và phát triển đều đi theo.

Tôi hoan nghênh quyết định của Thủ tướng là nghiên cứu vấn đề này và mong các cơ quan có trách nhiệm có giải pháp để phát triển kinh tế ban đêm. Thay vì cấm đoán thì nên hướng dẫn và quy hoạch, thực hiện để các dịch vụ kinh doanh, mua sắm ban đêm hoạt động lành mạnh thu hút được lượng khách du lịch trong nước và nước ngoài.

Việc phát triển kinh tế ban đêm sẽ mang lại tác động tích cực đến nền kinh tế, nhưng cũng đừng huyễn hoặc, thổi phồng rằng nó sẽ là bước đột phá cho nền kinh tế. Tuy nhiên, tôi vẫn cho rằng việc thực hiện các chính sách phát triển kinh tế ban đêm sẽ giúp chúng ta gia nhập với các nước phát triển hơn và thu hút được lượng khách du lịch quốc tế.

Bởi trên thực tế, tỷ lệ khách du lịch quốc tế quay lại Việt Nam vẫn đang ở mức rất thấp và bình quân chi tiêu của khách du lịch đến Việt Nam vẫn thấp hơn nhiều quốc gia.

Kinh tế đêm mang lại nhiều lợi ích nhưng cũng chứa yếu tố chưa tích cực

TS. Võ Trí Thành – Nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM)

Kinh tế đêm mang đến nhiều lợi ích cho nền kinh tế nhưng cũng ẩn chứa nhiều yếu tố chưa tích cực.

Đầu tiên là phải kể đến sự ảnh hưởng đối với những người dân sống ở khu vực có nhịp sống về đêm sôi động, họ cần sự nghỉ ngơi yên tĩnh. Ngoài ra, những vấn đề an toàn, an ninh hay vệ sinh môi trường bởi những hành động xả rác hay thiếu ý thức cũng cần được quản lý chặt chẽ.

Trên thế giới, các nước cũng có nhiều nghiên cứu về vấn đề kinh tế ban đêm để đưa ra những chính sách điều tiết để làm sao đảm bảo được những nhu cầu thật cũng như thúc đẩy kinh doanh, thu nhập hay tạo công ăn việc làm cho người lao động.

Không phải ở đâu xa, Hàn Quốc là một “bài học” lớn về phát triển kinh tế ban đêm với những chính sách điều tiết rất tốt. Họ chú trọng đến việc cân bằng giữa lợi ích và mặt trái của kinh tế ban đêm. Vừa đảm bảo an ninh, an toàn và hạn chế những tác động không tích cực với xã hội nhưng vẫn hỗ trợ, khuyến khích được kinh doanh. Đặc biệt là cho các doanh nghiệp, cho những người kinh doanh nhỏ lẻ.

Trong thời điểm “khó khăn” về tăng trưởng kinh tế, người ta có thể nhìn nhận đây như một cách thức để thúc đẩy nền kinh tế, góp phần vào tăng trưởng kinh tế, từ vĩ mô đến vi mô... Tuy nhiên, vẫn chưa có những đánh giá cụ thể, đầy đủ về vai trò, tác động của kinh tế ban đêm và cả chính sách có thể tạo ra “bước chuyển” trong giai đoạn khó khăn. Dù vậy, đây vẫn là hướng để nghiên cứu và suy nghĩ.

Đối với Việt Nam hiện nay có các yếu tố như: dân số trẻ, thu nhập của tầng lớp trung lưu liên tục tăng, tầng lớp trung lưu mới nổi rất rõ, du lịch nội địa và du lịch quốc tế tăng trưởng mạnh... Điều này cho thấy nhu cầu về các dịch vụ ban đêm được hiện hữu rất rõ ràng.

Do nhu cầu từ thị trường dẫn dắt nên vừa qua, một số địa phương có lợi thế về phát triển du lịch cũng đã đưa ra các chính sách điều tiết ban đầu nhằm thúc đẩy kinh tế ban đêm từ chỗ lựa chọn vị trí, thay đổi khung giờ…

Rõ ràng, với nhịp sống sôi động về đêm hiện nay, cần có những quy hoạch chính sách sát sao, bài bản từ chợ đêm, dịch vụ ăn uống, văn hoá, vui chơi giải trí…, nhưng cần lưu ý đến đây là câu chuyện được dẫn dắt bởi thị trường nên phải làm sao phải phù hợp với nhu cầu của thị trường ấy và phải thúc đẩy nó phát triển lành mạnh.

Không có quy hoạch, phố đêm trở thành “phố ăn nhậu”, “phố xả rác”

Ông Nguyễn Quốc Kỳ - Tổng giám đốc Vietravel

Du lịch Việt Nam đang bỏ trống một khoảng lớn về dịch vụ ban đêm. Các sản phẩm du lịch hiện nay cũng đang tập trung chủ yếu vào khung thời gian từ 7h sáng đến 5h chiều.

Đây là sản phẩm tạo ra thu nhập cứng trong khi sản phẩm thu được nhiều tiền nhất là từ 6h tối đến 2h sáng lại không được phát triển nên du khách về đêm không có chỗ tiêu tiền, lang thang về ngủ sớm. Như vậy rất phí.

Việc không có sản phẩm ban đêm tạo ra tình trạng du lịch Việt Nam không có cách gì giữ khách. Do đó cũng không tạo ra nguồn thu cho người dân địa phương cũng như ngân sách Nhà nước.

Theo khảo sát, doanh thu sản phẩm dịch vụ du lịch ban ngày chỉ chiếm 30%, trong khi 70% còn lại nằm ở khung giờ đêm. Trong du lịch về đêm, chợ đêm và phố đi bộ đang được xem là sản phẩm phù hợp với môi trường, địa phương và thói quen mua sắm của du khách. Tuy nhiên, một số nơi phát triển, thiếu quy hoạch hợp lý nên chưa tạo được sức hút.

Tuy nhiên, do không có quy hoạch nên phố đi bộ Bùi Viện (TP.HCM) trở thành “phố ăn nhậu”. Phố đi bộ Nguyễn Huệ thì thiếu chương trình văn hoá, nhiều người mua bán hàng rong, xả rác vô tội vạ, rất đáng tiếc.

Mọi huân chương đều có hai mặt, muốn phát triển kinh tế ban đêm phải chấp nhận cả mặt trái

Ông Phạm Mạnh Hà - Tổng giám đốc Lux Group

Đứng ở góc độ một doanh nghiệp tư nhân chúng tôi muốn có nhiều trải nghiệm, đặc biệt là trải nghiệm về đêm hơn cho khách để làm sao thu hút được khách du lịch đến Việt Nam nhiều hơn và khi đến rồi thì họ phải chi tiêu nhiều hơn.

Nói về việc phát triển nền kinh tế ban đêm, theo tôi chúng ta không nên bắt chước Trung Quốc. Mỗi quốc gia có một nền kinh tế phát triển khác nhau và lượng khách du lịch đến khác nhau. Cho nên mỗi quốc gia nên có sự nghiên cứu ra những trải nghiệm độc đáo cho du khách.

Tuy nhiên, về cơ bản chúng ta cũng nên có những biện pháp để làm thế nào thuận tiện hơn cho du khách như giao thông đi lại tốt hơn, tàu xe đi lại muộn hơn, cửa hàng đóng cửa muộn hơn…

Tóm lại về chính sách chúng ta nên mở và khuyến khích chứ không nên lấy một mô hình nào đấy để học tập và "copy" theo.

Bên cạnh đó, chúng ta nên có những sản phẩm, dịch vụ du lịch về đêm phong phú và những trải nghiệm mới, thú vị. Kể cả ban ngày cũng nên có nhiều hoạt động hơn, môi trường cần sạch hơn, con người nên thân thiện hơn và đặc biệt là nên chú trọng khai thác văn hóa ẩm thực.

Ngoài ra cũng cần chú trọng đến sản phẩm du lịch mang đậm bản sắc văn hóa bản địa để khuyến khích du khách trải nghiệm nhiều hơn và chi tiêu nhiều hơn. Hơn nữa việc khuyến khích phát triển các sản phẩm văn hóa bản địa còn giúp dòng tiền đến tay người dân bản địa nhiều hơn thay vì chỉ chảy vào túi của một số nhà tài phiệt.

Cuối cùng, theo tôi mọi huân chương đều có hai mặt, quan trọng là chúng ta lựa chọn phương án nào. Việc kích thích kinh tế ban đêm sẽ tạo ra sự phát triển cho kinh tế địa phương, tuy nhiên nó cũng sẽ kéo theo một số tệ nạn. Ví dụ như, theo kinh nghiệm và trong thực tiễn tôi thấy, nếu chúng ta lựa chọn khách châu Âu thì mặt trái có lẽ sẽ không nhiều bằng khách châu Á trong hoạt động về ban đêm.